Հոբը
Հոբը մի ազնիվ մարդ էր, որ ապրում էր Հուս երկրում: Նա տասը զավակ ուներ ու մեծ հարստություն, բայց ապրում էր պատկառելի կյանքով, հավատարիմ էր Աստծուն, աղոթում էր ու զոհաբերություններ անում: Երբ սատանան վերադարձավ երկրից, Աստված նրան հարցրեց, թե տեսավ Հոբին, ով այդքան ազնիվ ու խոնարհ մարդ է: Սատանան պատասխանեց, որ Հոբն ամեն ամեն ինչ ունի, եթե նա կորցնի իր ունեցվածքը, կուրանա Աստծուն: Աստված թույլ տվեց Հոբից խլել ամենը, ինչ նա ունի, բայց ոչ հոգին: Սկզբում Հոբը կորցրեց ունեցվածքը ու տասը զավակներին: Նա մտածեց, որ Աստված տարավ այն, ինչ տվել էր: Սատանան որոշեց Հոբի մարմինը վնասել: Հոբը հիվանդացավ ու հյուծվեց, նրա մարմինը պատվեց վերքերով ու բշտիկներով: Արցունքները կաթիլ-կաթիլ հոսում էին նրա աչքերից, բայց նա կրկին կասկածի տակ չդրեց իր հավատը: Փորձություններն ավարտված էին: Սատանան պարտվեց: Աստված Հոբին վերադարձրեց առողջությունը, ունեցվածքն ու տասը զավակներին: Հավատը փրկեց Հոբին: «Եթե մանանեխի հատիկի չափ հավատ ունենաք, սարը տեղից կշարժեք»:
Դղյակը շքեղ էր, պատերին կախված էին հրացաններ, զենքեր և նկարներ ոսկեզօծ շրջանակներով: Դղյակի տերերը ճամփորդության էին մեկնել: Հեղինակը որոշեց դղյակի ծայրամասում՝ մի փոքր սենյակում հանգրվանել: Երբ նա նստած հանգստանում էր, աչքն ընկավ մի հին գրքույկի: Զննեց այն և տեսավ, որ յուրաքանչյուր նկարին վերաբերող նոթեր են գրված դրանում: Իր հետ մի մոմ վերցրեց և սկսեց շրջել դղյակով մեկ: Նկարներն էր նայում և կարդում դրանց մասին: Մոմի դիրքը փոխելով տեսավ ձվաձև շրջանակով, խորանի մեջ կախված մի նկար: Այն այնքան իրական էր, որ կարծեց, թե նկարում պատկերված դեռատի կինը հիմա կթարթի աչքերը ու քնքուշ բառեր կարտաբերի: Շոկից դուրս գալու համար փակեց աչքերն ու կրկին բացեց, սկսեց թերթել ձեռքի գրքույկը և գտավ տեղեկություն նկարի մասին: Հայտնաբերեց, որ կինը՝ այդ քնքուշ էակը սիրել է մի համառ նկարչի և ամուսնացել նրա հետ, բայց ավաղ նկարիչն արդեն ամուսնացած էր արվեստի հետ: Դեռատի տիկինը սիրում ու փայփայում էր ամենքին ու ամեն ինչ, բայց ոչ արվեստը, քանզի արվեստն էր, որ խլեց իր ամուսնուն: Մի օր ամուսինը խնդրեց նրան իր բնորդուհին լինել ու կինը հնազանդորեն համաձայնեց: Շաբաթներ շարունակ նա անշարժ նստած էր դղյակի բարձր աշտարակում: Չքնաղ կինը հյուծվում էր, նվաղում ու բոլորը նկատում էին դա, բացի նկարչից: Երբ նկարն ավարտելուն քիչ էր մնացել, դղյակի դռները փակվեցին բոլորի առջև: Նկարիչը դյութված էր իր իսկ աշխատանքով ու աչք չէր կտրում կտավից նույնիսկ կնոջը նայելու համար: Երբ երկու վրձնի հարված էր մնում նկարն ավարտելուն, կնոջ հոգին բոցավառվեց: Շուտով նկարն ավարտված էր: Նկարիչը բղավեց, որ նկարը ողջ է ու չափազանց իրական: Նա հայացք գցեց կնոջը ու ամենն ինչ տեսավ կնոջ գունատ ու անշնչացած մարմինն էր:
Տիգրանակերտի պալատում՝ խոր լռության մեջ իր գահին էր բազմել Տիգրան Մեծը արծվենի ճակատը ձեռքերն առած: Նա մտածում էր, որ մահը մոտենում է: Իր առջև տեսավ պապին՝ Արտաշեսին, ով ինչ-որ բան պահանջող հայացքով նայում էր իրեն: Տիգրանը սկսեց զեկուցել նրան: Ասաց, որ հանգիստ օր չի ունեցել, անընդհատ մարտեր է տեսել , բայց հայոց հողը չի զիջել ու չէր կարողանա ապրել, եթե Հայքը կորցներ: Նա ասաց, որ զոհեր է մատուցել աստվածներին, բայց նրանք դավաճանել են իրեն, գահեր է կռել որդիների համար, բայց նրանք էլ դավաճանել են: Հայրենիքի համար սպանել է երկու որդինորին ու համարում է, որ իրավունք չունի Արտաշեսյանների կողքին թաղվել: Նա Արտաշեսին ասաց, որ ուզում է Մթին Սարերում ննջի իր հոգին: Վերջացնելով զեկույցը մոտեցավ որդուն՝ Արտավազդին: Նրան պատգամեց պահել երկու կարևոր բաներ՝ հայոց լեզուն և հայկյան սուրը: Սուրը կարելի է պատյանում պահել, կոտրվելու դեպքում նորը կռել, բայց լեզուն պատյան դնելուց հետո հանել հնարավոր չէ: Որդին հնազանդվեց ու նրանք ճանապարհվեցին դեպի Մթին Սարեր: Որոշ ժամանակ անց կառքով գնալը անհնարին դարձավ: Հայր ու որդի շարունակեցին ոտքով քայլել դեպի դամբարան: Տիգրանը տեսնավ իր ոսկե դամբարանը հասկացավ, որ իրեն ոչինչ չի խանգարի ննջել այնտեղ: Վերադառնալու ժամանակ նա մտածեց, որ հնարավոր է որդին չկարողանա կառավարել երկիրը : Դեռ շատ Լուկոլոսներ կգան Հայքը գրավելու նպատակով, իսկ ինքը Մթին Սարերում պառկած ոչինչ չի զգա: Երբ վերջապես մտան պալատ, Տիգրանը հրավիրեց բնակչությանը, որպեսզի նրանց պատգամ թողնի: Երբ բոլորը պատրաստ էին լսել իրեն, Տիգրանը հրամայեց քանդել ոսկե դամբարանը ու Անահիտ աստվածուհու արձանը կառուցել Եկեղյաց գավառում: Հրամայեց իրեն թաղել երկրին ու մարդկանց մոտ՝ մյուս ննջեցյալների կողքին: Նա ասաց, որ իր սիրտը բյուր մասերի կբաժանի ու կվերածնվի բոլոր հայերի մեջ: Հրամայեց նաև տապանաքարին գրել, որ իրեն գերեզմանում չփնտրեն, քանզի ինքը հայերի մեջ է:
Մի մարդ երկու որդի ուներ: Նրանցից կրտսերը եկավ հոր մոտ և ասաց, որ պահանջում է իրեն հասանելիք ունեցվածքը: Նա ուզում էր գնալ այլ երկիր ու իր բախտը փորձել: Հայրը ուզեց համոզել նրան, բայց ապարդյուն: Որդին վերցրեց ունեցվածքը և հեռացավ ընտանիքից: Նա շվայտ կյանք էր վարում: Հարբում էր ու ժամանակը անցկացնում անբարո կանանց հետ: Շատ չանցած վատնեց ամբողջ գումարը: Այլևս դրամ չկար իր գրպանում, արհեստ էլ չգիտեր: Անառակ որդին սկսեց ապրել չքավորության մեջ: Նա խոզերին էր արածեցնում, բայց չէր կարողանում բավարար սնունդ վաստակել: Մի օր նա հիշեց հորը: Մտածեց, որ հայրը բազում ծառաներ և մեծ ունեցվածք ունի, իսկ ինքը ուրիշի խոզերին է արածեցնում ու չի կարողանում կշտանալ: Տղան որոշեց վերադառնալ հոր մոտ, ներողություն խնդրել ու աշխատել հոր արտերում: Այդպես էլ արեց: Հայրը տեսնելով անառակ որդուն, ում հագին ցնցոտիներ էին ու մաշված ոտնամաններ ուրախությամբ գրկեց ու նրա աչքերից հոսեցին աղի արցունքները: Մինչ դեռ որդին ներողություն կխնդրեր հայրը փակեց նրա բերանը: Ծառաներին հրամայեց նոր հագուստ ու ոտնամաններ բերել, ամենապարարտ եզը մորթել ու խնջույք կազմակերպել, քանի որ իր որդին մեռած էր և կենդանացավ, մոլորված էր և գտնվեց: Տանը խնջույք էր, երբ ավագ որդին վերադարձավ արտից: Նա հարցրեց ծառային, թե ինչ է կատարվում և իմանալով եղելությունը հրաժարվեց տուն մտնել: Երբ հայրը դուրս եկավ, ավագ որդին ասաց, որ ամբողջ կյանքում ծառայել է նրան, բայց մի ուլ անգամ չի մորթվել իր պատվին, բայց անառակ որդու համար ամենալավ եզն է մորթվել: Ի պատասխան հայրն ասաց, որ փողը ձեռքի կեղտ է, որը կլվացվի ու կգնա, եզը կարելի է ուրիշով փոխարինել, բայց եղբայրը՝ անառակ որդին անփոխարինելի է: Նրա վերադարձը երջանկություն է:
ՄԻ անգամ մի չքավոր մարդ մի իր գտավ: Այն կակուղ էր, փոքր ընկույզի չափ: Չքավորը գնաց տուն, ցույց տվեց իրը կնոջը ու հարևաններին, բայց ոչ ոք չկարողացավ հասկանալ, թե ինչ է դա: Շուտով երկրով մեկ լուր տարածվեց, որ այս ինչ մարդու մոտ անհասկանալի իր կա: Երբ այս լուրը ընկավ թագավորի ականջը նա իր մոտ կանչեց չքավորին և փորձեց գնել չտեսնված-չլսված իրը: Գեղջուկը դրա դիմաց թագավորից իրի քաշով մեկ ոսկի խնդրեց: Նրանք գնացին գանձարան: Գանձապետը ամենափոքր կշեռքը վերցրեց, իրը դրեց մի նժարին, իսկ մյուս նժարին ոսկի լցրեց: Որքան էլ ոսկի ավելացներ միևնույ է կշեռքի նժարնեը տեղից չէին շարժվում : Թագավորը շատ բարկացավ: Նույնիսկ սպառնաց գլխատել չքավորին: Չքավորը ներողություն խնդրեց, աղաչեց իրեն չգլխատել և ասաց, որ ոչնչից տեղյակ րի եղել: Թագավորը խղճաց նրան: Այդ ժամ հրամայեց կանչել իմաստուններին, : Իմաստունները երկար մտածեցին, գլուխ կոտրեցին, բայց չկարողացան գտնել պատասխանը: Թագավորի հրամանով նրանց գլխատեցին: Իսկ դրանիկները ուղարկվեցին ամենաիմաստուն և փորձված ծերունու հետևից: Երբ ծերունին ժամանեց ու տեսավ իրը խնդրեց բերել ամենափոքր կժեռքը և մի բուռ հող: Մի նժարին դրեց իրը, իսկ մյուսին հող լցրեց: Կշեռքի նժարները շարժվեցին: Բոլորը զարմացած էին: Ծերունին ասաց, որ այդ զարմանալի իրը մարդու ոչքն է որին միայն հողը կկշտացնի: Անիմաստ է փորձել ոսկով կշռել այն:
