Աշխարհագրություն

                                   ՄԵԾ       ԲՐԻՏԱՆԻԱ                           1.Բնութագրել Մեծ Բրիտանիայի աշխարհագրական դիրքը:      Մեծ Բրիտանիա - պետությունը գտնվում է Բրիտանական կղզիների վրա (Մեծ Բրիտանիա կղզի և Իռլանդիա կղզու հյուսիս-արևելյան մասը, մի շարք փոքր կղզիներ և արշիպելագներ,Նորմանդյան կղզիներ, Օրկնեյան կղզիներ, Շետլանդյան կղզիներ)։ Կղզիները շրջապատում են Ատլանտյան օվկիանոսը և Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսը, Մեծ Բրիտանիա կղզու հարավ-արևելյան ափը գտնվում է ընդամենը 35 կմ հեռավորության վրա Ֆրանսիայի ափեզրից, նրանց բաժանում է Լա Մանշ նեղուցը: Մեծ Բրիտանիայի մակերեսը կազմում է 243 809 կմ², ցամաքը կազմում է 240 579 կմ², ներքին ջրային տարածքները՝ 3 230 կմ²: 1993թվականի տվյալներով ցամաքի 10% ծածկված է անտառներով, 46% օգտագործվում է որպես արոտավայրեր, ևս 25% օգտագործվում է գյուղատնտեսության մեջ: Ափերի երկարությունը կազմում է 17 820 կմ: Հարավային ափեզրը միացած է Մայրցամաքային Եվրոպայի հետ 50 կմ երկարությամբ Եվրոթունելով, որից 38 կմ անցնում է ջրի տակով, սա աշխարհում ամենաերկար ստորջրյա թունելն է: Հյուսիսային Իռլանդիան ունի 360 կմ երկարությամբ ցամաքային սահման  և սա Մեծ Բրիտանիայի միակ ցամաքային սահմանն է:                                                                                   2.Առաջին ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Մեծ Բրիտանիայի ափերը ողողող ջրային ավազաններն ու հարևան պետությունները:                                                                              Մեծ    Բրիտանիայի ափերը ողողող ջրային ավազաններն Հյուսիսային ծովը,Անգլիական նեղուցը և Իռլանդական ծովը,Ատլանտյան օվկիանոսը և Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսները, Մեծ Բրիտանիա կղզու հարավ-արևելյան ափը գտնվում է ընդամենը 35 կմ հեռավորության վրա Ֆրանսիայի ափեզրից, նրանց բաժանում է Լա Մանշ նեղուցը; Մեծ Բրիտանիայի  հարևան պետությւններն են` Ֆրանսիա,Գեմանիա,Նեդերլանդներ,Բելգիա,Դանիա,Իռլանդիա,Իսլանդիա,Նորվեգա

3.Որո՞նք են Մեծ Բրիտանիայի զարգացման նախադրյալները;

Քանի որ մանուֆակտուրան հիմնված էր ձեռքի աշխատանքի վրա, ապա մինչև 18-րդ դարի կեսերը այն հասավ իր հնարավորությունների սահմանին, և ձեռքի աշխատանքի հնարավորությունները սպառվեց։ 18րդ դարի 60-ական թվականներից սկսվում է հայտնագործությունների և արտադրության մեջ դրանց ներմուծման երկար մի ճանապարհ։ Հայտնագործությունների հոսքը այնքան հզոր էր, որ զարմացած ժամանակակիցները իրենց աչքի առաջ կատարվածը անվանեցին «արդյունաբերական հեղաշրջում» ։

Մանուֆակտուրաներում աշխատանքի բաժանումը խթանեց արտադրության զարգացումը, որը և’ հեշտացրեց, և’ մասնագիտացրեց առանձին արտադրական գործողություններ՝ հիմք ստեղծելով ձեռքի աշխատանքի փոխարինումը պարզունակ մեխանիկականով։

Արդյունաբերական հեղաշրջումը սկսվեց թեթև արդյունաբերության մեջ։ Մեքենաների ներմուծումը պահանջում էր ֆինանսական պակաս ներդրումներ և բերում էր արագ ֆինանսական բարձր փոխհատուցում։1765 թվականին ջուլհակագործ Ջեյմս Հարգրիվսը ստեղծեց մեխանիկական ճախարակ, որը աշխատեցնում էր միաժամանակ 15-18 իլիկ, և իր վաղամեռիկ աղջկա պատվին անվանեց «Ջենի»։ Նոր գյուտը շատ արագ գրավեց ամբողջ Անգլիան և բազմիցս կատարելագործվեց։ Այս հայտնագործությունը արդյունաբերական հեղաշրջման հիմք դրեց, որովհետև այն դարձավ մարդկության պատմության մեջ առաջին աշխատանքային գործիքը, որը փոխարինեց մարդկային ձեռքի աշխատանքը։ Մեծանում էր ջուլհակի աշխատանքի արդյունավետությունը։ Ձեռքով գործող դազգահը ապահովում էր ձեռքի աշխատանքից անցում մեքենայականի։ Մինչ այժմ էլ գործող դազգահի գյուտարարը համարվում է Ռիչարդ Հայքրայթը, քանի որ նրա մեխանիկական դազգահը գործի էր դրվում ոչ թե ձեռքով, այլ ջրային շարժիչով։ 1771 թվականին Պերուենտ գետի վրա կառուցեց առաջին ֆաբրիկան ժամանակակիցները ֆաբրիկաները անվանում են աղացներ։ 1785 թվականին Է. Քարթրայթը ստեղծեց մեխանիկական գործող դազգահ և ժամանակի ընթացքում այն կատարելագործեց՝ դարձնելով ավելի արդյունավետ։Գործարանների համար Էներգիայի հիմնական աղբյուր էր ջրային շարժիչը, որն աշխատում էր գետի հոսանքի ուժով։ Ֆաբրիկաները պետք է կառուցվեին գետերի մոտ։ 18-րդ դարի 60-ական թվականներին երիտասարդ շոտլանդացի Ջեյմս Ուատտը՝ Գլազգո քաղաքի համալսարանի գիտական սարքավորումների հեղինակը, սկսեց ուսումնասիրել գոլորշու էներգիան Առաջին անգամ պատմության մեջ մարդկությունը ստացավ չտեսնված ուժի էներգիայի աղբյուր։ Հատկապես այս գյուտի հետ է կապվում մեխանիկական դարաշրջանի սկիզբը։ Ջեյմս Ուատտի դիմանկարը (1792 թ., հեղինակ` Կառլ Ֆրեդերիկ ֆոն Բրեդա)Այդ գործընթացում կարևոր ուղենիշ դարձավ 1784 թվականին հայտնագործված շոգեմեքենան, որը կարելի էր օգտագործել արտադրության համարյա բոլոր ճյուղերում։ Այն հարմար էր արդյունաբերության ցանկացած ճյուղի համար։ Նրա հիմքի վրա կարելի էր ստեղծել ցանկացած մեքենաներ և սարքեր, որոնք հեշտացնում էին մարդու աշխատանքը և բարձրացնում արդյունավետությունը։[3]։ Գործարարները արագ գնահատեցին Ջ. Ուատտի գյուտը։

4.Որո՞նք են Մեծ Բրիտանիայի տնտեսության ամենազարգացած ճյուղերը:                                                                                                                                                                                                        Մեքենաշինությունը Միացյալ թագավորության տնտեսության ամենահիմնական ճյուղերից մեկն է, որտեղ աշխատում է ավելի քան 800000 մարդ՝ £52 միլիարդ ընդհանուր շրջանառությամբ և £26,6 միլիարդ արտահանությամբ։;Մեծ Բրիտանիայի ավիացիոն արդյունաբերությունը զբաղեցնում է աշխարհում երկրորդ կամ երրորդ տեղը (կախված է հաշվարկի մեթոդից) և ունի £20 միլիարդ ընդհանուր շրջանառություն։Դեղագործությունը նույնպես կարևոր դեր է խաղում երրորդ տեղն է զբաղեցնում՝ ԱՄՆ-ից և Ճապոնիայիցհետո։

5.Ի՞նչ դեր ունի Մեծ Բրիտանիան ժամանակակից աշխարհում:

Մեծ Բրիտանիան հանդիսանում է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի, Ազգերի Համագործակցության, Մեծ ութնյակի, Մեծ քսանյակի, ՆԱՏՕ-ի, Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության, Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության, Եվրախորհրդի, Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության մշտական անդամը։ Միացյալ Թագավորությունը հատուկ հարաբերություններ ունի ԱՄՆ-ի հետ և սերտ համագործակցություն Ֆրանսիայիհետ, ինչպես նաև այս 2 պետությունների հետ ունի միջուկային զենքի ընդհանուր ծրագիր։ Մյուս դաշնակիցների շարքում են ԵԽ-ի և ՆԱՏՕ-ի անդամ պետությունները, ինչպես նաև Ճապոնիան: Միացյալ Թագավորության համաշխարհային ազդեցությունը խորանում է նաև առևտրային հարաբերությունների, օտարերկրյա ներդրումների, զարգացման և զինված ուժերին հատկացրած պաշտոնական օգնության շնորհիվ։

6.Երկրորդ ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Մեծ Բրիտանիայի խոշոր քաղաքները:                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 Մեծ Բրիտանիայի խոշոր քաղաքներն են Լոնդոնը, Բիրմինգհեմը, Գլազգոն, ԲերֆասթըՄանչեսթերը, Էդինբուրգը և Լիվերպուլը:

                                        Ֆ Ր Ա Ն Ս Ի Ա

1.Բնութագրել Ֆրանսիայի աշխարհագրական դիրքը:

 Մայրցամաքային Ֆրանսիան հիմնականում տեղակայված է 41-րդ և 51-րդ զուգահեռականների միջև (Դանկրիկըգտնվում է հենց 51-րդ զուգահեռականի վրա ու 6-րդ և 10-րդ լայնության միջև) Եվրոպայի արևմուտքում։Չնայած մայրցամաքային Ֆրանսիան տեղակայված է Արևմտյան Եվրոպայում, այն նաև ունի մեծ թվով տարածքներ Հյուսիսային Ամերիկայում, Կարիբյան ծովում, Հարավային Ամերիկայում, Հնդկական օվկիանոսի հարավային մասում, Խաղաղ օվկիանոսում և Անտարկտիդայում: Այս տարածքները ունեն կառավարման տարբեր ձևեր։ Ֆրանսիայի անդրծովյան դեպարտամենտները ցամաքային սահման ունեն Բրազիլիայի և Սուրինամի հետ։ Մայրցամաքային Ֆրանսիայի տարածքը 547 030կմ2 է, լինելով ամենամեծը իր տարածքով Եվրոպական միությունում: Ֆրանսիան ունի լայն բազմազան լանդշաֆտ, սկսած ափամերձ հարթավայրերով հյուսիսում և արևմուտքում մինչև լեռնային գոտիներով՝ հարավ արևելքում Ալպերը, Կենտրոնական մասիվը հարավ կենտրոնական մասում և Պիրենեյները հարավ արևմուտքում։4810.45 մետր ծովի մակերևույթից բարձր գտնվում է Արևմտյան Եվրոպայի ամենաբարձր կետը՝ Մոնբլանը, այն գտնվում է Ալպերում Ֆրանսիայի և Իտալիայի սահմանին։ Մայրցամաքային Ֆրանսիան նաև ունի ընդարձակ գետային համակարգ, ինչպիսիք են Սենը, Լուարը, Գարոնան և Հռենոսը, որոնք սկիզբ են առնում Կենտրոնական Մասիվից ու Ալպերից և թափվում Միջերկրական ծով։Ֆրանսիայի ընդհանուր ցամաքային տարածքը իր անդրծովյան տարածքներով (674,843 կմ² (260,558 sq mi)) կազմում է Երկրի ցամաքային մակերեսի 0.45%-ը։ Ֆրանսիան ունի երկրորդ ամենամեծ Բացառիկ տնտեսական գոտին (ԲՏԳ) աշխարհում, որը 11,035,000 կմ2 (4,260,637 sq mi) է, մոտավոր 8%-ը բոլոր ԲՏԳ-ների ընդհանուր մակերեսի, հետ է միայն Միացյալ Նահանգներից (11,351,000 կմ2 (4,382,646 sq mi)) և առաջ է Ավստրալիայից (8,232,000 կմ²(3,178,393 sq mi)): Հյուսիսում և հյուսիս արևմուտքում կլիման բարեխառն է, սակայն ծովային ազդեցության տակ մայրցամաքային Ֆրանսիայի մնացած մասի կլիման բազմազան է:Հարավ արևելքում իշխում է Միջերկրյածովյան կլիման։ Արևմուտքում կլիման օվկիանոսային է առատ անձրևներով, մեղմ ձմեռներով և զով կամ տաք ամառներով։ Ներքին կլիման առավելապես մայրցամաքային է շոգ ամառներով, ցուրտ ձմեռներով և ոչ առատ անձրևներով։ Ալպերում և այլ լեռնային հատվածներում տիրում է Ալպիական կլիման իր տարեկան միջինից ցածր ջերմաստիճանով, ինչպես նաև տևական ձյան ծածկով

2.Որո՞նք են ֆրանսիայի տնտեսության զարգացման նախադրյալները;

 Անգլիայից հետո արդյունաբերական հեղաշրջման ուղու վրա կանգնեց նաև Ֆրանսիան որտեղ արդյունաբերական հեղաշրջումը ծավալվեց ավելի ուշ 19-րդ դարի սկզբին, որում տեխնիկան սկսեց արագորեն զարգանալ։Պարզագույն սարքավորումներից սկսելով՝ այն տարածվեց գոլորշու, գազի, էլեկտրականության վրա, մեզ պարգևեց շոգեքարշներ, լոկոմոտիվներ, հեռագիր, հեռախոս, էլեկտրալուսավորություն և այլն։ Այն կարողացավ հեղաշրջել մարդկանց ողջ կյանքն ու կենցաղը։ Եվրոպայում հեղաշրջում ծավալվեց նաև արտադրության տեխնոլոգիայի և կազմակերպման ոլորտում, որը օժանդակեց աշխատանքից անցմանը մեքենայական տեխնիկայի և մանուֆակտուրայից՝ ֆաբրիկային, հասարակության նոր դասի՝ բուրժուազիայի, պրոլետարիատի ձևավորմանը, նոր կենսակերպի առաջացմանը։

Հաստոցների կիրառումը կտրուկ ընդլայնեց արտադրական հնարավորությունները։ Մեքենայացման նոր համակարգը շատ արագ պահանջում էր արտադրության կազմակերպման այլ գործընթաց։ Մանուֆակտուրային գալիս էին փոխարինելու գործարանները, ֆաբրիկաները։

3.Ի՞նչ դեր ունի Ֆրանսիան ժամանակակից աշխարհում և տարածաշրջանում:                                                                                           Ֆրանսիան հանդիսանում է Միացյալ ազգերի կազմակերպության անդամ և Միացյալ ազգերի անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ վետոյի իրավունքով: Նա նաև Մ8-ի,Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ), Խաղաղօվկիանոսյան քարտուղարության (ԿՕՔ) և Հնդկական օվկիանոսի հանձնաժողովի (ՀՕՀ) անդամ է: Նա հանդիսանում է Կարիբյան երկրների ասոցացիայի (ԿԵԱ) և Միջազգային Ֆրանկոֆոնիայի համաժողովի (ՄՖՀ) անդամ: Այսեղ է գտնվում Տնտեսական համագործակցության և զարգացման հանձնաժողովի, UNESCO-ի, Ինտերպոլի գլխավոր գրասենյակները:Ֆրանսիայի միջազգային հարաբերությունները հիմնականում սկիզբ են առնում Եվրոպական Միությունից, որում նա հանդիսանում է հիմնադիր անդամ։ 1960-ականներին Ֆրանսիան փորձում էր դուրս մղել կազմակերպությունից Բրիտանիային՝ փորձելով կառուցել միություն միայն մայրցամաքային Եվրոպայում։ Սկսած 1960-ականներից, Ֆրանսիան սերտ համագործակցություն է վարում Գերմանիայի հետ, Գերմանիայի հետ միասին ԵՄ-ում գրավելով գերիշխող դիրք;Ֆրանսիան սկսած 1904-ից ռազմական դաշինք է կնքել Մեծ Բրիտանիայի հետ և ռազմական ոլորտում գտնվում է ակտիվ փոխհարաբերությունների մեջ։Ֆրանսիան Հյուսիս Ատլանտյան դաշինքի անդամ է, բայց նախագահ դը Գոլի ժամանակ դուրս եկավ դաշինքի հրամանատարական կազմից և իր իրավունքները զիջեց ԱՄՆ-ինՍակայն Նիկոլա Սարկոզիի Ամերիկամետ քաղաքականության արդյունքում Ֆրանսիան վերադարձրեց ՆԱՏՕ-ում իր հրամանատարական իրավունքերը։ 1990-ականներին Ֆրանսիային շատերը քննադատում էին Ֆրանսիական Պոլինեզիայում միջուկային փորձարկումների համար: Ֆրանսիան կտրականապես դեմ էր 2003-ին Իրաք ներխուժելուն, առաջացնելով լարվածություն ԱՄՆ-իև Միացյալ թագավորությունների հետ հարաբերություններում: Ֆրանսիան պահպանում է իր մեծ ազդեցությունը նախկին աֆրիկյան գաղութների հանդեպ և տնտեսական ու ուժային օգնություն է ցույց տվել Կոտ դ'Իվուարի և Չադի խաղաղապահներին:Ֆրանսիան ունի երկրորդ խոշորագույն դիվանագիտական ցանցը աշխարհում, զիջելով միայն ԱՄՆ-ին։

4.Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել, Ֆրանսիայի հարևան պետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները;

Ֆրանսիայի հարևան պետությունները են   Գերմանիա, Իտալիա, Մեծ Բրիտանիա, Իսպանիա,Բելգիա,Շվեցարիա,Ադորրա,Լյուքսեմբուրգ,Մոնակո;                           Ֆրանսիայի ափերը ողողող ջրային ավազաններն են  Միջերկրական ծովը Անգլիական նեղուցը, Հյուսիսային  ծով, Ատլանտյան օվկիանոսը։

                                                   Գ Ե Ր Մ Ա Ն Ի Ա

1.Նշել Գերմանիայի աշխարհագրական դիրքի առավելություններն ու թերությունները:

Գերմանիայի աշխարհագրական դիրքի առանձնահատկությունն այն է, որ գտնվում է Եվրոպայի կենտրոնում այսպես ասած սրտում: Դրա հետավանքով էլ այստեղ են մի կողմից Եվրոպայի արևմտյան և արեվելյան, մյուս կողմից Միջերկրյածովյան և Սկանդինավյան շրջաներ միմյանց կապող ցամաքայի, ջրային օդային և խողովակշարային կարևոր ուղիները: Գերմանիայի աշխարհագրական դիրքի առանձնահատկությունն այն է, որ գտնվում է Եվրոպայի կենտրոնում այսպես ասած սրտում: Դրա հետավանքով էլ այստեղ են մի կողմից Եվրոպայի արևմտյան և արեվելյան, մյուս կողմից Միջերկրյածովյան և Սկանդինավյան շրջաներ միմյանց կապող ցամաքայի, ջրային օդային և խողովակշարային կարևոր ուղիները: Երկրորդ համշխարհայինից հետո Գերմանիան հաղթող պետություների կողմից  բաժանվեց չորս օկուպացիոն գոտիների: Գերմանական երկու պետություներ չորս տասնյակ շարունակ զարգացան իրարից անկախ: 1990 թ. Տեղի ունեցավ նրանց վերամիյավորումը և քանդվեց Բեռլինի պատը: Այս ժամանակ  Գերմաիայի մայրաքաղաք դարձավ Բեռլինը:  Գերմաիայի համար կարևոր դեր են խաղում հյուսիսային ափերին գտնվող հյուսիսային և Բալթիկ ծովերը և դրանք միմյանց կապող Քիլի ջրանցքը:  Գերմանիայի համար մեծ նշանկություն ունի այն, որ նրա բոլոր հարևները տնտեսապես զարգացած են և Եվրամիյության անդամ են: Գերմանիան սերտ տնտեսական, մշակութային  կապեր ունի իր բոլոր հարևաների հետ:

2.Նշել Գերմանիայի տնտեսության զարգացման նախադրյալները:

Եվրոպայում` Գերմանիայում  հեղաշրջում ծավալվեց նաև արտադրության տեխնոլոգիայի և կազմակերպման ոլորտում, որը օժանդակեց աշխատանքից անցմանը մեքենայական տեխնիկայի և մանուֆակտուրայից՝ ֆաբրիկային, հասարակության նոր դասի՝ բուրժուազիայի, պրոլետարիատի ձևավորմանը, նոր կենսակերպի առաջացմանը։Հաստոցների կիրառումը կտրուկ ընդլայնեց արտադրական հնարավորությունները։ Մեքենայացման նոր համակարգը շատ արագ պահանջում էր արտադրության կազմակերպման այլ գործընթաց։ Մանուֆակտուրային գալիս էին փոխարինելու գործարանները, ֆաբրիկաները։ Անգլիայում առաջին ֆաբրիկաները հայտնվել են 18-րդ դարի 70-80-ական թվականներին։ Ի տարբերություն ձեռքի աշխատանքի վրա հիմնված մանուֆակտուրաների՝ ֆաբրիկան խոշոր մեքենայացված արտադրություն էր՝ շահույթ ստանալու հաշվարկով։ Ֆաբրիկաների տարածումը նախանշում էր անցում դեպի ծանր արդյունաբերական քաղաքականության։ Արդյունաբերական հեղաշրջումը ուներ ոչ միայն տեխնիկական, այլ նաև, որն ավելի կարևոր է, սոցիալական նշանակություն։ Արդյունաբերական հեղաշրջման ընթացքում հասարակության մեջ ձևավորվեց երկու հիմնական դասակարգ՝ արտադրող բուրժուազիա (գործարարներ, ձեռներեցներ) և վարձու աշխատողներ (բանվորներ, պրոլետարիատ)։ Այս երկու սոցիալական տարբեր բևեռներում կանգնած խմբերը պետք է գտնեին իրենց տեղը հին ընկերային համակարգում և միմյանց փոխհարաբերություններում՝ այլընտրանքային համաձայնության եզրեր։ Այդ գործընթացը բավականին դժվար էր և ձգձգվեց տասնյակ տարիներ։ Միայն 19-րդ դարի կեսերին գործընթացների առաջընթացը որոշեց հասարակության զարգացման հիմնական չափանիշները;

3.Ի՞նչ դեր ունի Գերմանիան ժամանակակից աշխարհում:

Ժամանակակից գերմանական արտաքին քաղաքականությունը, որն իրականացվում է երկրի ներքին խնդիրների ու գաղափարախոսության սերտ զուգորդմամբ, բավականին տխուր տեսք ունի, և, որ գլխավորն է, տպավորություն է ստեղծվում, թե որևէ էական, սկզբունքային փոփոխություն չի էլ սպասվում: Գոյություն ունի ինչ-որ սխեմա, որի շրջանակներում Գերմանիան, Ֆրանսիայի հետ մեկտեղ, կառուցում է Եվրամիության շենքը, ըստ որում, Բեռլինը ժամանակ առ ժամանակ այնքան էլ չի վստահում Փարիզին, որը շարունակ փորձում է նրան ներքաշել արտքաղաքական արկածախնդրությունների մեջ:                            Գերմանիան Եվրոպայում մնացել է առանց անմիջական դաշնակիցների և, ըստ երևույթին, չի էլ փորձել գործընկերներ ու դաշնակիցներ ձեռք բերել` զգուշանալով արտաքին պարտավորությունների ստանձնումից: «Գործընկերներ» ու «դաշնակիցներ» ասելով նկատի են առնվում Հարավային, Հյուսիսային ու Արևելյան Եվրոպայի պետությունները, որոնք, այսպես թե այնպես, հակված են մտնելու պետությունների որոշակի «ակումբներ» ՆԱՏՕ-ի ու Եվրամիության շրջանակներում: Ֆրանսիային ու Մեծ Բրիտանիային լիովին ձեռնտու է այդ «ակումբներից» Գերմանիայի մեկուսացումը, բայց դրա պատճառը գլխավորապես այն է, որ Գերմանիան, երկար ժամանակ համաքայլ ընթանալով Ֆրանսիայի հետ, չի էլ ցանկացել մասնակիցը դառնալ այլ ակումբների: Գոյություն ուներ ֆրանս-գերմանական «ակումբ», որի հետ համերաշխորեն հարաբերվում էին Ավստրիան, Բելգիան, այլ պետություններ, և դա լիովին համապատասխանում էր Եվրոպայում ամուր դիրքեր ունենալու Գերմանիայի պատկերացումներին: Բայց այդ ձևաչափը, երևում է, այլևս արդիական չէ, և Գերմանիայի առջև արտաքին քաղաքականության նոր խնդիրներ են ծառանում:

4.Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Գերմանիայի հարևան պետությունները, ափերը ողողող ջրային ավազանները;

Գերմանիայի հարևան պետությունները` Դանիա,Նիդերլանդներ, Բելգիա , Լյուքսեմբուրգ Ֆրանսիա ,Շվեյցարիա, Ավստրիա,Լեհաստան,Չեխիա։

Գերմանիայի ափերը ողողող ջրային ավազանը`   Բալթիկ և Հյուսիսային ծովերը;

            Հ Ա ՐԱ Վ Ա Յ Ի Ն   ԵՎ Ր Ո Պ Ա

1.Բնութագրեք Հարավային Եվրոպայի աշխարհագրական դիրքը, ինչպե՞ս է այն փոխվել ժամանակի ընթացքում:

Հարավային Եվրոպա կամ Միջերկրածովյան Եվրոպա, Եվրոպա աշխարհամասի կազմում գտնվող տարածաշրջան, որը ներառում է Պիրենեյան թերակղզու պետությունները (Իսպանիա, Պորտուգալիա, Անդորրա), Ապենինյան թերակղզու վրա գտնվող Իտալիան (ինչպես նաև Վատիկան անկլավ պետությունը և Սան Մարինո գաճաճ պետությունը) և Հունաստանը:Պայմանականորեն այս տարածաշրջանի մեջ է մտնում նաև Թուրքիան՝ պետություն, որը կապում է Հարավային Եվրոպան և Հարավ-արևելյան Ասիան:Աշխարհագրորեն Հարավային Եվրոպայի մաս են կազմում նաև Բալկանյան թերակղզու վրա գտնվող պետությունները՝ Ալբանիան և նախկին Հարավսլավիայի մաս կազմող հանրապետությունները: Քանի որ Հարավային Եվրոպան գտնվում է երկրակեղևի ալպյան ծալքավոր գոտու սահմաններում, այստեղ չեն ավարտվել լեռնակազմական պրոցեսները։ Դրա հետևանքով էլ հաճախակի են երկրաշարժերն ու հրաբխային ժայթքումները։ Առավել ակտիվ հրաբուխներն են Էտնան (Սիցիլիայում) և Վեզուվը (Ապենինյան թերակղզում)։

Չավարտված լեռնակազմական պրոցեսները, հաճախակի  երկրաշարժերն ու հրաբխային ժայթքումները Հարավային Եվրոպայի աշխարհագրական դիրքը կարող էր փոխվել ժամանակի ընթացքում,ինչպես նաև նախկին Հարավսլավիայի կազմալուծման հետևանքով առաջացած երկրները  Սերբիան,Հորվաթիան,Սլովենիան,Մակեդոնիան,Բոսնիան և   Հերցենգովինան,Մոնտենեգրոն:

2.Որո՞նք են Հարավային Եվրոպայի երկրների տնտեսոությունների զարգացած ճյուղերը:

Գլխավոր հարստություններն են սնդիկի անագի վոլֆրամի  ուրանի հանքաքարի պաշարները (Իսպանիա)պղնձի ցինկի և կապարի հանքաքարի պաշարները (նախկին  Հարավսլավիայի երկրներ),ծծմբի մարմարի այլ շինանյութերի պաշարները (Իտալիա):Տարածաշրջանի երկրներն ունեն ջրաէներգետիկ զգալի պաշարներ որոնց մեծ մասն արդեն յուրացված է:Մերձարևադարձային կլիմայական պայմանները նպաստավոր են ջերմասեր մերձարևադարձային բույսերի մշակության համար`ձիթապտուղ,խաղող,թուզ, ցիտրուսներ որոնց հայրենիքը Հարավային Եվրոպան է: Հարավային Եվրոպան աշխարհի զբոսաշրջոության և հանգստի խոշոր կենտրոն է:Այստեղ է գտնվում մեքենաշինական հզոր կոնցերներ`Իսալիա և այլն:

3.Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Հարավային Եվրոպայի երկրները

1.Անդորա, 2, Ֆրանսիա ( Հարավային Ֆրանսիան), 3. Ջիբրալթար (Մեծ Բրիտանիայի կախյալ տարածք), 4.Մոնակո, 5.Պորտուգալիա, 6.Իսպանիա, 7.Սան Մարինո, 8.Վատիկան, 9.Մալթա, 10. Ալբանիա, 11.Բոսնիա և Հերցեգովինա, 12. Բուլղարիա, 13. Խորվաթիա, 14. Հունաստան ,  15. Կոսովո, 16. Մակեդոնիա, 17. Չեռնոգորիա, 18. Ռումինիա, 19. Սերբիա, 20. Սլովենիա.       21.Թուրքիա (միայն Արևելյան Թրակիան),21,Կիպրոս,22.Սարդինիա և Սի

                                                        Ի Տ Ա Լ Ի Ա

                                             
1.Նշել Իտալիայի աշխարհագրական դիրքի առավելություններն ու թերությունները:                                                                           Առավելություններ` Իտալիայի ափերը քիչ են կտրտված, երկարությունը մոտ 7,5 հազար կմ է։ Ռելիեֆում գերակշռում են լեռներն ու բարձրությունները (տարածքի 4/5-ը)։ Երկրի հյուսիսում Ալպերն են (առավելագույն բարձրությունը՝ 4807 մ, Մոնբլան), որից հարավ տարածվում է Պադանի հարթավայրը։ Ալպերի և Ապենինների ստորոտներին գտնվում են 200 – 500 մ բարձրության հարթավայրեր, Պո գետի երկայնքով՝ կավաճահճային ցածրադիր (50 – 100 մ) հարթավայրեր, Պադանի հարթավայրից հարավ, Ապենինյան թերակղզու երկայնքով, մոտ 1200 կմ երկարությամբ, ձգվում են միջին բարձրության Ապենինները (առավելագույն բարձրությունը՝ 2914 մ, Կոռնո)։ Հարավ-արևելքում, Ադրիատիկ ծովի ափերի երկարությամբ, ձգվում են Դորգանո և Լե Մուրշե կարստային սարավանդները, Ապենինյան թերակղզու հարավում՝ Կալաբրյան Ապենինները (բարձրությունը՝ մինչև 1956 մ)։                                       Թերություններ` Կղզիներն ունեն լեռնային ռելիեֆ և մի շարք հրաբուխներ՝ Էտնա (3340 մ), Ստրոմբոլի, Վուլկանո։Իտալիային բնորոշ են հաճախակի և ուժեղ երկրաշարժերը։ Երկրաբանական կառուցվածքով Իտալիան պատկանում է Ալպյան գեոսինկլինալային (ծալքավորության) մարզին։ Կան գործող և հանգած հրաբուխներ (Ամիատա՝ 1734 մ, Վեզուվ՝ 1277 մ), լավային դաշտեր

2.Նշել Իտալիայի բնական պայմանների առավելություններն ու թերությունները:

Առավելություններ` գյուղատնտեսության մեջ գերակշռում է երկրագործությունը: Մշակում են խաղող (բերքատվությամբ առաջինն է աշխարհում), հացահատիկային բույսեր, եգիպտացորեն, բրինձ, շաքարի ճակընդեղ, նարինջ, կիտրոն, ձիթապտուղ: Իտալիան արտահանում է գինի, ցիտրուսներ ու բանջարեղեն, սննդհամի զանազան արտադրանքներ: Էլեկտրաէներգիայի կեսից ավելին տալիս են հյուսիսային գետերի վրա կառուցված ջրէկները: Էլեկտրաէներգիա ստանալու համար լայնորեն օգտագործվում են նաև ստորերկրյա տաք ջրերը:

Թերություններ` Իտալիան աղքատ է ածխից ու երկաթի հանքաքարից, բայց բավական հարուստ է սնդիկով, ծծմբով, գազով, մարմարով: Գործում են մի քանի ատոմային էլեկտրակայաններ;

3.Ի՞նչ դեր ունի Իտալիան ժամանակակից աշխարհում:

Իտալիան ժամանակակից աշխարհում ունի նշանակալից դեր, թե քաղաքական, թե տնտեսական,թե արվեստի,թե գիտական և թե մարզական ոլորտներում; Իտալիան ՆԱՏՕ - ի, ՄԱԿ-ի և ԵՄ անդամ է;

4.Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Իտալիայի հարևան պետությունները, ափերը ողողող ջրային ավազանները, արդյունաբերական խոշոր կենտրոնները:                                                                                                       Իտալիայի հարևան պետությունները`  Ֆրանսիային սահմանակցում է հյուսիս-արևելքից, հյուսիսում՝ Շվեյցարիային և Ավստրիային, Սլովենիայի հետ՝ հյուսիս-արևելքում։ Իտալիայի տարածքում են գտնվում անկլավ երկրներ Սան Մարինոն և կրոնավարական միապետություն Վատիկանը։

Իտալիայի ափերը ողողող ջրային ավազանները`  արևելքից՝ Ադրատիկ, արևմուտքից՝ Տիրենյան, հարավում՝ Հոնիական ծովերի ջրեր

                                              

Իտալիայի  արդյունաբերական խոշոր կենտրոնները` Իտալիան «Մեծ ութնյակի» առաջատար պետություններից է, ունի զարգացած արդյունաբերություն ու գյուղատնտեսություն: Արտադրում են ավտոմեքենաներ`<<Ֆիատ>>,<<Ֆերրարի>>, մոտոցիկլներ, նավեր, օդանավեր, էլեկտրատեխնիկական և քիմիական զանազան ապրանքներ, օծանելիք, կոշիկ;

                                             

                               Ռ ՈՒ Ս Ա Ս Տ Ա Ն

1.Ի՞նչ դեր ունեն Ռուսաստանի բնական պայմաններն ու բնական ռեսուրսները երկրի զարգացման հարցում;

Բնական ռեսուրսներ։ Ընդհանրապես ոեսուրս է այն ամենը, ինչը մարդկանց անհրաժեշտ նյութական ու հոգևոր բարիքների ստացման աղբյուր և նախադրյալ է։ Այդպիսի աղբյուր ու նախադրյալ են մեզ շրջապատող բնության բազմաթիվ նյութեր ու երևույթներ՝ օգտակար հանածոները, անտառի հարստությունները, վարելահող ու մարգագետինը, գետերն ու լճերը, քամին ու անձրևը, արևի լույսն ու ջերմությունը։                                                            Ռուսաստանի ընդերքը շատ հարուստ է օգտակար հանածոներով` երկաթ, գունավոր, հազվագյուտ ու թանկարժեք մետաղներ, ալմաստ, քարածուխ, նավթ, բնական գազ, կալիումական աղեր, ֆոսֆորիտներ և այլն;

Բնական պայմաններն աշխարհագրական  միջավայրի այն տարրերի ամբողջությունն են, որոնք որոշակի ազդեցություն են թողնում հասարակության կյանքի տարբեր կողմերի, մասնավորապես տնտեսության վրա;Բնության տարրը ռեսուրս է, եթե մասնակցում է կամ կարող է մասնակցել արտադրության պրոցեսին որպես աշխատանքի առարկա ու գործիք կամ սպառման առարկա։ Շատ են այն դեպքերը, երբ բնության տարրը չմասնակցելով արտադրության պրոցեսին՝ մեծապես ազդում է (կամ կարող է ազդել) հասարակական կյանքի զարգացման վրա։ Այդ դեպքում այն հանդես է գալիս որպես պայման։ Օրինակ՝ մթնոլորտային ճնշումը, երկրի ձգողական ուժը, եղանակը, երաշտը, սառնամանիքը, փոթորիկը։

Քանի որ Ռուսաստանը շատ հարուստ է բնական ռեսուրսներով ու պայմաններով,ապա դրանք երկրի զարգացման հարցում շոշափելի դրական ազդեցություն են թողնելու;

2.Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Ռուսաստանի հարևան պետությունները, ափերը ողողողջրային ավազանները:           Ռուսաստանի Դաշնությունը սահմանակցում է 18 երկրների հետ; Ցամաքով սահմանակից են Նորվեգիան, Ֆինլանդիան, Էստոնիան, Լատվիան, Լիտվան, Լեհաստանը, Բելառուսը, Ուկրաինան, Աբխազիան (մասամբ ճանաչված), Վրաստանը, Հարավային Օսիան (մասամբ ճանաչված), Ադրբեջանը, Ղազախստանը, Չինաստանը, Մոնղոլիան, Հյուսիսային Կորեան, իսկ ծովով՝ Ճապոնիան և ԱՄՆ-ը։

Ռուսաստանի ափերը ողողողջրային ավազաններն են`  Սև, Ազովի, Կասպից, Բալթիկ, Բարենցի, Սպիտակ, Կարայի, Լապտևների, Արևելասիբիրական, Չուկոտյան, Օխոտի, Ճապոնական ծովերը:

  

ՌԴբնակչությունը:                                                                                                                                            1.Ինչով է բացատրվում Ռուսաստանի բազմազգ լինելը

Քանի, որ ՌԴ-ն ժամանակի ընթացքում գրավում է տարբեր ազգի երկրներ, և ՌԴ են գաղթում տարբեր ազգի ներկայացուցիչներ,այսպիսով բացատրվում է ՌԴ-ի բազմազգ լինելը։

2.Ինչպես են ատաջացել Ռուսաստանի խոշոր ագլոմերացիաները
Ագլոմերացիաները առաջանում են քաղաքների շուրջը`Մոսկվա,Սանկտ Պետերբուրգ, Սամարա և այլն;

3.Ինչով է բացատրվում Ռուսաստանի բնակչության անհամաչափ բաշխումը                   

Բնակչության անհամաչափ բախշումը կայանում է նրանում,որ 80%-ը ապրում է եվրոպայում իսկ 20%-ը ապրումէ ասիայում:Բնականաբար մարդիկ բնակվում են այնտեղ,որտեղ ապրելու պայմանները բարենպաստ են;

ՌԴ-տնտեսությունը:

Ռուսաստանն աշխարհի տնտեսապես հզոր պետություններից է։ Այն հզորացել է խորհրդային շինարարության տարիներին՝ շնորհիվ ինչպես սեփական, այնպես էլ՝ ողջ ԽՍՀՄ-ի հսկայական բնական-տնտեսական ներուժի։Երկրում այդ ժամանակահատվածում ստեղծվեց բազմաճյուղ տնտեսություն։ Զարգացում ստացան գրեթե բոլոր ճյուղերը։ Դրանցից մի քանիսի արտադրանքի ծավալով երկիրը, առանձին վերցրած, աշխարհում գրավում էր առաջին տեղը։ Արդյունաբերական արտադրանքի ընդհանուր ծավալով Ռուսաստանը զիջում էր միայն աշխարհի ամենահզոր երկրին՝ ԱՄՆ-ին։ Դրությունն էապես փոփոխվեց ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո։ Նախկին սոցիալիստական մյուս երկրների նման Ռուսաստանի տնտեսությունը ևս անկում ապրեց։ Զգալիորեն կրճատվեց մշակող արդյունաբերության և գյուղատնտեսության արտադրանքի ծավալը, իջավ՝ բնակչության կենսամակարդակը։ Արտահանման մեջ սկսեց գերակշռել հումքն ու վառելիքը։ Սակայն ներկայումս Ռուսաստանն արդեն աշխարհի ամենաարագորեն և հաստատուն զարգացող երկրներից է։Այժմ Ռուսաստանի տնտեսությանը բնորոշ են զարգացման տարբեր մակարդակներ։ Օրինակ՝ բարձր զարգացած ավիացիոն մեքենաշինության հետ մեկտեղ այն ունի էքստենսիվ գյուղատնտեսություն։

                               ՀԱՐԱՎ-ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ  ԱՍԻԱ

1.Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել հարավ-արևմտյան Ասիայի երկրները և այդ երկրների ափերը ողողող ջրային ավազաններ                           Գտնվում է Միջերկրական, Արաբական, Կարմիր, Սև և Կասպից ծովերի, Ադենի, Օմանի, և Պարսից ծոցերի միջև։ Տարածքը զբաղեցնում է շուրջ 7 միլիոն կմ², որտեղ ապրում է 340 միլիոն մարդ; Ներառում է ` Փոքր Ասիա թերակղզին,Արաբական թերակղզին,Հայկական լեռնաշխարհը, Իրանական բարձրավանդակը, Միջագետքի դաշտավայարը, Հինդուկուշի լեռները;Հարավ-արևմտյան Ասիայի երկրներ են Հայաստան, Վրաստան ,Ադրբեջան, Աֆխանստան, Իրան, Թուրքիա, Սիրիա, Իսրայել, Իրաք, Հորդանան, Լիբանան, Կիպրոս, Սաուդյան Արաբիա,Եմեն, Օման, ՄԱԷ, Քաթար, Քուվեյթ, Բահրեյն:Մայրաքաղաքներն են Երևան, Թբիլիսի, Բաքու,Քաբուլ, Թեհրան, Անկարա, Դամասկոս, Թել Ավիվ, Բաղդադ, Ամման, Բեյրութ,Նիկոսիա, Էր ռիադ Սանա, Մասկաթ, Աբու Դաբի, Դոհա Էլ քուվեյթ, Մանամա:

2.Ինչպիսին է Հարավ-արևմտյան Ասիայի աշխարհագրական դիրքը

 Գտնվում է Միջերկրական, Արաբական, Կարմիր, Սև և Կասպից ծովերի, Ադենի, Օմանի, և Պարսից ծոցերի միջև։ Տարածքը զբաղեցնում է շուրջ 7 միլիոն կմ², որտեղ ապրում է 340 միլիոն մարդ։ Հարավարևմտյան Ասիայումուրբանիզացման մակարդակն ավելի բարձր է քան, օրինակ, Հարավային ու Հարավարևելյան Ասիայում։ Սոցիալ-տնտեսական զարգացման բարձր մակարդակով առանձնանում է Իսրայելը։ Այստեղ տարածված են ավազային ընդարձակ անապատները, կիսաանապատներն ու օազիսները, իսկ դրանց հարևանությամբ՝ձյունապատ լեռնագագաթ, կանաչապատ գետահովիտներն ու ծովափերը։

3.Որոնք են հարավ-արևմտյան Ասիայի տնտեսական զարգացման խոչընդոտներն ու խթանիչները;

խթանիչներն են Հարավարևմտյան Ասիայի գլխավոր հարստությունը նավթն է։ Այստեղ է կենտրոնացած նավթի համաշխարհային պաշարների 2/3-ը։ Նավթով հարուստ են Սաուդյան Արաբիան, Քուվեյթը, Իրաքը, Իրանը, ԱՄԷ-ն (Արաբական Միացյալ Էմիրություններ)։ Այստեղ է կենտրոնացած նաև բնական գազի համաշխարհային պաշարների 1/4-ը։ Գազի պաշարներով հարուստ են Իրանը, ԱՄԷ-ն, Սաուդյան Արաբիան։ Բորի և քրոմի հումքի համաշխարհային նշանակության պաշարներ կան Թուրքիայում, կալիումական աղերի՝ Իսրայելում, Հորդանանում և Իրանում։ Երկաթի, պղնձի ու բազմամետաղների հանքաքարի զգալի պաշարներով առանձնանում են Իրանը, Թուրքիան և Հայաստանը։ Տարածաշրջանի գյուղատնտեսական առաջատար ճյուղը բուսաբուծությունն է։ Հացահատիկային հիմնական մշակաբույսերն են ցորենը, բրինձը, գարին, եգիպտացորենը։ Մշակում են նուռ, նուշ, ծիրան, թուզ, ձիթապտուղ, ցիտրուսներ։ Լայն տարածում ունի խաղողագործությունը։ Տարածաշրջանն աշխարհում առաջինն է փյունիկյան արմավի արտադրությամբ (Իրաք, Սաուդյան Արաբիա, Իրան)։ Տարածաշրջանի երկրները զարգացած երկրներից ներմուծում են մեքենաներ և սարքավորումներ, ինչպես նաև ժամանակակից տեխնոլոգիաներ։ Արտահանում են նավթ, բնական գազ և այլ օգտակար հանածոներ, բուսաբուծության և անասնապահական արտադրանք, գորգեր, տնայնագործական ապրանքներ։                                                                  Խոչընդոտներն են`պատերազմներ,ահաբեկչություններ և ռասայական խթրականության դրսևորումներ   

4.Ինչով է պայմանավորված հարավ-արևմտյան Ասիայի մի շարք երկրներում տղամարդկանց մեծ թիվը;

Բնակչության սեռային կազմոմ գերակշռում են տղամարդիկ,բացառություն են կազմում հարավային կովկասի երեք երկրները (Հայաստան ,Վրաստան ,ադրբեջան):Ոչ միայն տարածաշրջանում  այլև աշխարհում տղամարդկանց ամենաբարձր գերակշռություն նկատվում է Քաթարում Քուվեյթում ԱՄԷ-ում (61-67%);Պատճառը չգիտեմ ինչ է,սակայն ինձ թվում է,որ տղաներ ավելի շատ են ծնվում:

5.Ինչ դեր ունի հարավ-արևմտյան Ասիան ամողջ աշխարհում:           Հաշվի առնելով տարածաշրջանի դիրքը,բնական և պայմանական ռեսուրսները հարավ-արևմտյան Ասիան բավականին լուրջ դերակատարություն ունի ամողջ աշխարհում

                                          Թ ՈՒ Ր Ք Ի Ա

1.Քարտեզի վրա նշել Թուրքիայի հարևան պետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները:

Թուրքիան արևելքից սահմանակից է Վրաստանի, Հայաստանի, Ադրբեջանի և Իրանի հետ, հարավից՝ Իրաքի և Սիրիայի հետ, արևմուտքից՝ Հունաստանի և Բուլղարիայի հետ։ Թուրքիայի ափերը ողողում են չորս ծովեր՝ Սև, Միջերկրական, Էգեյան և Մարմարա;           

1.      

2.      

3.     Բնութագրեք Թուրքիայի աշխարհագրական դիրքը:                                Թուրքիան աշխարհի այն փոքրաթիվ երկրներից է, որի տարածքը միաժամանակ գտնվում է երկու աշխարհամասերում՝ Ասիայում և Եվրոպայում։ Նրա հիմնական մասը՝ երկրի տարածքի 97 %-ը, գտնվում է Ասիայում, այդ պատճառով էլ Թուրքիան համարվում է ասիական երկիր։ Եվրոպական մասը (պատմական անունը՝ Արևելյան Թրակիա) Բալկանյան թերակղզու ծայրագույն հարավ-արևելքն է։ Թուրքիան առավելապես լեռնային երկիր է. հիմնականում գտնվում է Փոքրասիական բարձրավանդակի և Հայկական լեռնաշխարհի սահմաններում։ Հյուսիսային և հարավային ափերը բարձրադիր են և թույլ կտրտված։ Հարավային ափին են հարում Անթալիա և Չուքուրօվա ցածրադիր հարթավայրերը։ Արևմտյան ծովափը խիստ կտրտված է։ Փոքրասիական բարձրավանդակը և մասամբ Հայկական լեռնաշխարհըհյուսիսից եզերված են Պոնտական լեռներով (բարձրությունը՝ մինչև 3931 մ), հարավից՝ Տավրոսի լեռներով (մինչև 3726 մ), որոնք արևելքում ձուլվում են Հաքյարի լեռներին (մինչև 4168 մ) Փոքրասիական բարձրավանդակի արևմտյան մասը բաղկացած է մինչև 2500 մ բարձրության լայնակի ձգվող զուգահեռ լեռնաշղթաներից, կենտրոնական մասն զբաղեցնում է Անատոլիական սարահարթը։ Հայկական լեռնաշխարհի՝ Թուրքիային պատկանող մասում առանձնանում են մի շարք գոգավորություններ և սարահարթեր։ Սարահարթերը կազմված են հնագույն լավային ծածկույթներից, նրանց վրա վեր են խոյանում բազմաթիվ հզոր հանգած հրաբուխներ՝ Արարատը (5165 մ, Թուրքիայի ամենաբարձր կետը), Սիփանը (4434 մ), Նեմրութը (3050 մ) և ուրիշներ։ Հայկական Տավրոսից հարավ գտնվում է Զեզիրե սարավանդի (500-1000 մ) հյուսիսային մասը։ Եվրոպական Թուրքիայի Սեծովյան ափի երկայնքով ձգվում է Իսթրանջա լեռնաշղթան (մինչև 1030 մ) Թուրքիայի տարածքը գտնվում է Միջերկրածովյան ծալքավոր գեոսինկլինալային գոտու սահմաններում։ Այստեղ առանձնանում են Պոնտոսի և Տավրոսի ալպյան ծալքավոր համակարգերը, որոնց միջև գտնվում է մինչ քեմբրի և մասամբ պալեոզոյի բյուրեղային ապարներից կազմված Կենտրոնա-Անատոլական ծալքավոր միջակա զոնան։ Հարավ-արևելքում անցնում է հնագույն Աֆրիկա-Արաբական պլատֆորմի եզրային կքվածքը

4.   Ի՞նչ դեր ունի Թուրքիան հվ-արմ Ասիայում:                                                                                 Արևմտյան այն հեղինակները, որոնք Թուրքիայի հանդեպ անբացատրելի համակրանք ունեն, նեոօսմանիզմը ներկայացնում են որպես քարոզչական նպատակ, որը միտված է Անատոլիայի շրջակա աշխարհի բարգավաճման ու անվտանգության ապահովմանը։ Նույն բանը հռչակում են թուրք նշանավոր քաղգործիչները։ Բայց ժամանակն առաջ է շարժվում, նեոօսմանիզմի մարդասիրական նպատակներն ու խնդիրներն ավելի ու ավելի են կասկածի ենթարկվում, և, որպես բանավեճի առարկա, հանդես է գալիս տարածաշրջաններում թուրքական գերիշխանության աշխարհաքաղաքական դոկտրինը։
 Նեոօսմանիզմը նրբին թեմա է դարձել այն երկրներում, որոնք Անկարայում համարվում են այդ դոկտրինի տարածման միջավայր։ Առայժմ ոչ ոք և ոչ մի տեղ հարց չի առաջադրել նեոօսմանիզմի էության, բուն նպատակի և դրանից բխող քաղաքականության հնարավոր հետևանքների մասին։ Պետք է խոստովանել, որ «նեոօսմանիզմ» տերմինը ծնունդ է առել հայկական միջավայրում, պանթուրքիզմի ձևափոխման գործընթացների դիտարկման և տարբեր երկրներում ու տարածաշրջաններում իր ներկայությունը հաստատելու Թուրքիայի փորձերի հետևանքով։

4.Որո՞նք են Թուրքիայի զարգացման նախադրյալները:   

 Թուրքիան աշխարհում 15-րդն է իրական ՀՆԱ-ի ցուցանիշով և 17-րդը անվանական ՀՆԱ-ի ցուցանիշով։Երկիրը OECD անդամ է և մտնում է G-20-ի մեջ։ 1995 թվականի դեկտեմբերի 31-iն Թուրքիան դարձել է Եվրոխորհրդի անդամ։Թուրքիան այսօր համարվում է աշխարհի արագ տեմպերով զարգացող երկրներից մեկը։ 2010 թվական տնտեսական աճի ցուցանիշով զիջել է միայն Չինաստանին։ Թուրքիան դասվում է այն փոքրաթիվ երկրների շարքին, որոնք 2008-2009 թվականի ճգնաժամից քիչ են տուժել։Թուրքիայի ավանդկան ճյուղերին՝ տեքստիլ և սննդի արդյունաբերություններին, գյուղատնտեսությանը, շինարարությանը, տուրիզմին զուգահեռ սկսեցին ակտիվորեն զարգանալ տնտեսության այնպիսի ճյուղեր, ինչպիսիք են մեքենաշինությունը, դեղագործությունը, քիմիական արդյունաբերությունը, կոմունիկացիաները և ծառայությունների ոլորտը։

                                                                                                                     

                                          ԻՐԱՆ
1.Քարտեզի վրա նշել Իրանի հարևան պետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները:  

Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը ունի 9 հարևան պետություն՝ ցամաքով սահմանակիցէ՝ Հայաստանին, Թուրքիային, Ադրբեջանին, Թուրքմենստանին, Աֆղանստանին, Պակիստանին, Իրաքին, Իսկ ծովային հատվածով Օմանին և Արաբական Միացյալ Էմիրություններին։

 Հյուսիսում Իրանի տարածքը ողողվում է Կասպից ծովի, հարավում՝ Պարսից ծոցի և Օմանի ծովի ջրերով

 2.Բնութագրեք Իրանի աշխարհագրական դիրքը:

Իրանն ընկած է Ասիա աշխարհամասի հարավ-արևմտյան մասում և զբաղեցնում է Իրանական բարձրավանդակի ընդարձակ տարածքի 2/3 մասը՝ Միջագետքից մինչև Կոպետ-Դաղի կատարները տարածվելով մոտ 1400 կմ, և Արաքսից մինչև Պակիստանի սահմանակից Բելուջիստան՝ մոտ 2250 կմ։ Երկրի տարածքը կազմում է 1 միլիոն 648 հազար կմ²։ Այն հավասար է Մեծ Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի, Գերմանիայի, Իտալիայի, Բելգիայի, Իռլանդիայի և Դանիայի տարածքները միասին վերցրած։ Իրանը՝ լեռների ու բարձր լեռնաշղթաների երկիր է, որոնք զբաղեցնում են նրա տարածքի 4/5-ից ավելին։ Ռելիեֆը շատ բարդ է, բարձրությունների տատանումները՝ խիստ կտրուկ։

3.Ի՞նչ դեր ունի Իրանը հվ-արմ Ասիայում:

Իրանը Հարավային Կովկասի տարածաշրջանը դիտարկում է որպես իր կենսական հետաքրքրությունների և շահերի տարածք, որտեղ տեղի ունեցող ցանկացած զարգացում և առկա ուժերի բալանսի փոփոխություն դյուրագրգիռ է ընդունվում Թեհրանի կողմից:
Հարավային Կովկասի տարածաշրջանը սահմանակցելով Իրանին հյուսիսից նոր հնարավորությունների կամ մարտահրավերների թատերաբեմ կարող է լինել Իրանի համար: Այսպիսով, Իրանի հետաքրքրությունը Հարավային Կովկասի նկատմամբ շարունակելու է աճել, այդ թվում այդ տարածաշրջանում թուրք-ադրբեջանական տանդեմի ամրապնդման, ինչպես նաև հայ-ռուսական հարաբերությունների խորացման գործընթացներով պայմանավորված:

 ԻԻՀ նախագահ՝ Հասան Ռոհանին ընդգծել է.«Իրանը չի ցանկանում տարածաշրջանի,մասնավորապես հարևան երկրների հետ հարաբերություններում լարվածություն տիրի: ԻԻՀ-ը տարածաշրջանային ուժ է, և այս ուժը չի հակասում տարածաշրջանի հատկապես հարևան երկրների շահերին:Անդորր և անվտանգություն պարգևող Իրանի ուժը ծառայում է ապահով տարածաշրջանին: Իսլամական Իրանը ցանկանում է ,որ տարածաշրջանի բոլոր երկրները համագործակցեն կայուն միջավայրում ,որպեսզի այս շրջանակում նրանք հասնեն կայուն խաղաղության ու զարգացման:Անապահովությունն ու լարվածությունը կանխում են երկրների ծաղկումը: Առճակատման քաղաքականությունը և նույնիսկ ուժային միջոցից օգտվելը կավերեն տարածաշրջանը, ինչի հավաստիքն են՝ Սիրիան ,Եմենը և Իրաքը: Եթե տարածաշրջանի երկրների միջև գործակցության քաղաքականություն որդեգրվեր այսօր այս երեք երկրները նման վիճակում չէին հայտնվի»:

4. Որո՞նք են Իրանի զարգացման նախադրյալները:                                      Մինչև երկրորդ համաշխարհային պատերազմը Իրանը ագրարային երկիր էր։ Գյուղատնտեսության մեջ տիրապետում էին ֆեոդալական և կիսաֆեոդալական հարաբերությունները։ Արդյունահանվում էր միայն նավթ, որը տնօրինում էր օտարերկրյա կապիտալը։ 1960-ական թթ. անցկացվեց հողային ռեֆորմ, վերացվեց խոշոր ֆեոդալական հողատիրությունը՝ գյուղացիների մեծ մասը (մոտ 2,5 մլն ընտանիք) վարձակալից դարձավ մանր հողատեր։ Յոթնամյա և հնգամյա պլանների միջոցով տնտեսության զարգացումը սկսել է ընթանալ ինդուստրացման ուղիով։ Կառուցվել են ծանր արդյունաբերության խոշոր ձեռնարկություններ, ստեղծվել էներգետիկայի միասնական սիստեմ։ Տնտեսության մեջ շարունակում է մեծ դեր խաղալ նավթարդյունաբերությունը։ Նախկին ագրարային երկիրը դարձել է ագրարային-ինդուստրիալ երկիր։ Մեծանում է պետության սեկտորի դերը։ Աճել է ազգային եկամուտը։ Երկրի տնտեսության զարգացման համար կարևոր նշանակություն ունեցավ տնտեսական և տեխնիկական համագործակցությունը սոցիալիստական երկրների հետ։

ցիլիա,23. Կորսիկա,        24. Կրետե, 25. Բալեարյան կղզիներ: