Պատմություն

 Ապացուցել, որ Բագրատունիների Հայաստանը հայկականպետականության պատմության կարևոր փուլ է:                          Բագրատունիների արքայատան և թագավորության (885–1045) հիմնադիրարքան Աշոտ Ա Մեծն է:Մինչ այդ Հայաստանում կառավարող Բագրատունիները եղելեն ամենա ազդեցիկ տոհմը,այդ իսկ պատճառով կրել են. Հայոց իշխան,Իշխանացիշխան:Կաթողիկոս Գևորգ Բ Գառնեցին 885 թվականին երկրի իշխանների ու հյուրերիներկայությամբ Բագարանում Աշոտ Բագրատունուն օծել է Հայոց թագավոր, որովմիջազգային ճանաչում է ստացել Հայաստանի փաստական անկախությունը, ևվերականգնվել է 457 տարի առաջ կործանված հայկական թագավորությունը։Աշոտ Ա-ն ամրապնդել է Հայոց թագավորությունը և իր գերիշխանությանը ենթարկել ոչ միայնՎրաց և Աղվանից իշխաններին, այլև հարևան արաբական ամիրությունները։ Աշոտ ԱՄեծի քաղաքականությունը շարունակել է որդին և հաջորդը՝ Սմբատ Ա-ն:Սմբատ Ա-իորդին՝ Աշոտ Բ Երկաթը, տևական պայքարում (914–922 թթ.) վտարել է արաբներին,սանձել կենտրոնախույս ուժերին, միավորել երկիրը։                                                                             Ապացույց - փաստացի 457 տարի առաջ կորցրած Հայկականթագավորությունը վերականգնվում է Բագրատունիների տոհմի շնորհիվ:Այդ իսկպատճառով  Բագրատունիների կառավարման ժամանակահատվածը (885–1045)հանդիսանում է կարևոր փուլ

2.      Ապացուցել, որ քոչվորների արշավանքները Հայաստանքաղաքակրթական բախման դրսևորումներ են:                                     11-րդ սկսված Հայաստան ներխուժել են տարբեր տեսակի քոչվոր ցեղախմբեր’ մոնղոլ-թաթարներ,  սելջուկ-թյուրքեր, թուրքմենական  կարակոյունլուներ,ակկոյունլուներ:Ներխուժումների ժամանակ ավիրվել է քոչվորների կոմից զավթած տարացքներիպատմա-մշակույթային արժեքները,հարստահարվել և սպանվել է տեղի բնակչությունըգերևարվել են գեղեցիկ աղջիկները և կանայք.որոնք հետագայում վաճառվել են ստրկության:                                                                                                                        Ապացույց – վերը նշված փաստարկները խոսոում են այն մասին որ քոչվոր ցեղերիքաղաքակրթությունը հանդիսանում է. Նվաճողականությունը,բարձրքաղաքակրթության արժեքների ոչնչացումը կեղեքումն ու սպանությունըստրկավաճառությունը:Քոչվորները չունեին մշակոույթ,գիր ուգրականություն,գիտություն, որոնք հանդիսանում են ցանկացած քաղաքակրթությանբախկացուցիչ մաս,իսկ Հայաստանի մշակույթը գիր ու գրականությունը ինչպես նաևգիտությունը ճանաչված եր ամբողջ աշխարհում: Համաշխանհայինքաղաքակրթության հիմնադիր Հայկական քաղաքակրթությունում  բացակայում է վերընշված բացասական երևույթները:Այդ իսկ պատճառով քոչվորների արշավանքներըՀայաստան քաղաքակրթական բախման դրսևորումներ են:

3.      Թվարկել հայերի՝ քոչվորներից յուրացրած դրականն ուբացասականը կյանքի բոլոր ոլորտներում /պատասխանըհիմնավորել/:                            Բացասական-Մինչև Ղազանխանի (1259-1304 թվականներին) բարեփոխումները գոյություն չի ունեցել միասնական հարկմանչափ, որը կամայականությունների ու չարաշահումների տեղիք է տվել։ Հայաստանիվիճակը վատթարացել է 14-րդ դարի սկզբին, երբ մոնղոլներն ընդունել ենմահմեդականություն և ուժեղացրել կրոն, ու հարկային ճնշումները։ Հայկականիշխանությունների՝Զաքարյանների, Վաչուտյանների, Խաղբակյան-Պռոշյանների, Օրբելյանների, Արծրունիների, Հասան-Ջալալյանների և մյուսների դերը14-րդ դարի սկզբից քաղաքական ու տնտեսական կյանքում զգալիորեն թուլացել է։                                                                                                                                                             Դրական-ՉԿԱ,քոչվորները սովորաբար եղել են գող և ավազակներ, նրանք իրենցտիրապետության տակ եղած ազգերից գողացել են ամենինչ.մշակույթ,գիտություն:ասվացիս ապացույցը թուրքերը և ադրբեջանցիները:

4.      Կատարել հետազոտական աշխատանք «Կիլիկիայի իրավականհամակարգը» թեմայով:                                                                          ՍմբատՍպարապետի Դատաստանագիրքը, կազմվել է որպեսզի կարգավորվեն ԿիլիկյանՀայաստանի հասարակական հարաբերությունները
Թեև հայկական թագավորության մեջ մինչ այդ գործում էին Մխիթար Գոշիդատաստանագիրքն ու «Անտիոքի ասիզները», սակայն չէին բավարարում պետությանիրավական գործունեության պահանջները: Մխիթար Գոշի դատաստանագրքիկազմումից հետո անցած ժամանակահատվածում փոխվել էին ավատատիրականհարաբերությունները։ Բացի այդ, կիլիկյան հայերենի և այդ դատաստանագրքի լեզվիմիջև առաջացած մեծ տարբերության պատճառով, այն դարձել էր անհասկանալի։Սահմանափակ էին կիրառվում նաև ասիզները, հիմնականում՝ սյուզերեն-վասալտնտեսական հարաբերությունները կարգավորելու համար, որոնք Մխիթար Գոշիդատաստանագրքում սակավ են կիրառվել։
Աղբյուրագիտական տեսակետից Սմբատ Սպարապետի ԴատաստանագիրքըՄխիթար Գոշի դատաստանագիրքն է՝ Կիլիկիայի պայմաններին համապատասխանփոփոխված, կրճատված և գրաբարից կիլիկյան աշխ-արհաբարի թարգմանված։Դատաստանագրքում հոդվածները, թեև ոչ խստագույն հետևողականությամբ,դասակարգվել են իրավահարաբերությունների խմբավորման կամ առարկայականկարգավորման սկզբունքով։
Ս։ Սմբատ Սպարապետի Դատաստանագրքի իրավաքաղաքական արժեքն ուպատմաճանաչողական նշանակությունն այն է, որ հաստատում է օրինականություննընդդեմ կամայականության, հաշվի առնելով, որ ուժեղ կենտրոնացվածթագավորական իշխանության պահպանումը հնարավոր է միայն օրինականությանպահպանմամբ՝ գտնելով, որ թշնամիներով շրջապատված երկրի արտաքինանվտանգությունն ու քաղաքական գոյությունը հնարավոր է ապահովել միայնպետական իշխանության հզորությամբ։

Սմբատ Սպարապետի Դատաստանագիրքը բովանդակությամբ ու առաջադեմգաղափարներով առաջնակարգ տեղ է գրավում միջնադարյան իրավունքիհուշարձանների շարքում։ Հայտնի է Սմբատ Սպարապետի Դատաստանագրքիձեռագրի երկու օրինակ, որոնք պահվում են Վենետիկի Մխիթարյաններիգրադարանում և Մատենադարանում:        

            ՏՆԱՅԻՆ  ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ (սեպտեմբեր 2017)

                       ԱՌԱՋԻՆ – ՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

1.Համեմատել տարբեր քաղաքակրթությունների ավատատիրականհասարակությունները:                                                                                       Բյուզանդական - Ավատատիրական հասարակութունը առաջացել է առաջինուղիյով IV դարից՝ Ստրուկների անարդյունավետ աշխատանքի փոխարեն սկսում ենօգտագործել ազատ կամ կիսազատ մարդկանց աշխատանքը: Պետությունը հիմվում էպայմանական իրավունքով հողատերերիվրա:                                                                                         Եվրոպական -Ավատատիրական հասարակությունը առաջացել է երրորդ ուղիյով V դարից՝ Ժողովուրդների մեծ գաղթի դարաշրջանում համայնական հասարակարգում ապրող գերմանական ցեղերի մի մասը հաստատվեց այնպիսի տարածքներում, ուր գոյություն ուներ բարձր զարգացած հասարակություն: Ավատատիրությունը ձևավորվեց երկու հասարակարգերի համադրումից: Ռուսական - Ավատատիրականհասարակությունը առաջացել է երկրորդ ուղիյով՝ տոհմատիրական կարգերիցանմիջապես անցում է կատարվում ավատատիրական կարգին: Տոհմացեղայինավագանու ձեռքին կենտրոնանում են լավագույն հողերը անասունները ևիշխանությունը: Նրանք սկսում են օգտագործել կիսազատ մարդկանց աշխատանքը:Ռազմական առաջնորդի իշխանությունը վերածվում է թագավորական իշխանության:Չինական - Ավատատիրական հասարակութունը առաջացել է առաջին ուղիյով II-IIIդարերում՝ Ստրուկների անարդյունավետ աշխատանքի փոխարեն սկսում ենօգտագործել ազատ կամ կիսազատ մարդկանց աշխատանքը: Պետությունը հիմվում էպայմանական իրավունքով հողատերերի վրա:

2.Ապացուցել, որ հայկական ավատատիրությունը ինքնատիպ է:Հայկական ավատատիրություն - հայկական ավատատիրությունըինքնատիպ է  այնքանով, որ Հայաստանում ավատատիրությունը (ֆեոդալիզմ)սկիզբ էառել դեռևս Ք.Թ առաջին դարում:Հայաստանում ստրկատիրական կարգերից անցումը ավատատիրական կարգերի  կատարվում էր առավել արագ, քան Արևմուտքի որոշերկրներում, որտեղ ստրկատիրությունը խոր արմատներ էր ձգել:    

3.Բագրատունիների արքայատոհմի օրինակով ապացուցել, որանհատը կարևոր դեր ունի պատմության մեջ:Բագրատունիներիարքայատոհմն ու թագավորությունը հիմնադրել է Աշոտ Ա Մեծը: Մինչև թագադրումընա եղել է Հայոց սպարապետ, ապա Արաբական խալիֆայությունից ստացել է Հայոց,Վրաց և Աղվանից իշխանաց իշխանի տիտղոսը:Աշոտ Բագրատունու օրոքվերակազմավորվել է Հայոց բանակը: Այդ տարիներին հայկական զորքի թիվը կազմելէ 40 հազար: 885թ.-ին Աշոտը Արաբ խալիֆի կողմից ճանաչվել է Հայոց արքա: Նրանարքայական թագ է ուղարկել նաև Բյուզանդիայի հայազգի Վասիլ 1-ին կայսրը:Այդպիսով միջազգային ճանաչում է ստացել և վերականգնվել է 457 տարի առաջկործանված հայոց թագավորությունը: Աշոտ Մեծից հետո թագավոր դարձած նրաորդին՝ Սմբատ Ա-ի որոք Հայաստանի զարգացումը շարունակվել է: Նա Հայոցմայրաքաղաքը Բագարանից տեղափոխել է Երազգավորս (Շիրակավան): Սմբատ Ա-ինհաջորդել է որդին՝ Աշոտ Երկաթը, ում հաջողվել է երկրից վտարել արաբներին ևմիավորել երկիրը:Աշոտ Ա Մեծի,Սմբատ Ա –ի և Աշոտ Երկաթի օրինակները արդեն, իսկ ապացուցում են,  որ անհատը կարևոր և մեծ նշանակություն ունի պատմություն կերտելու և այդ պատմության մեջ

4.Կատարել հետազոտական աշխատանք «ԲագրատունյացՀայաստանի բանակը», «Հայկական վերածնունդ», « Հայկականավատատիրության արևելյան բաղկացուցիչը» թեմաներից որևէմեկով:                                                                                                                                                    Բանակը - Բագրատունիները հատուկ նշանակություն էին տալիս բանակիկազմակերպմանը։ Պատերազմների ժամանակ բանակը համալրվում էր, և զորքի թիվըհասնում էր 100 000-ի։ Բանակը կազմված էր արքունական և մարզպանականգնդերից։ Արքունի գունդը անմիջականորեն ենթարկվում էր թագավորին, իսկմարզպանական գունդը կազմվում էր իշխանական զորաջոկատներից։ Բանակըկազմված էր հեծելազորից, հետևակից և սակրավորական զորամասերից։ Զորքըհամալրում էին ազատները, շինականները և քաղաքաբնակները։ Հայոց զորքի հիմքըայրուձին՝ հեծելազորն էր։ Բագրատունի թագավորների հենարանն էր արքունականգունդը, որը կազմված էր թագավորական տիրույթներից հավաքագրված ռազմիկներից։Այն պահվում էր մեծ մասամբ մայրաքաղաքում և արքայական ամրոցներում։

5.Ապացուցել, որ մշակույթի զարգացումն ուղիղ համեմատական էպետության հզորությանը:Մշակույթի զարգացումն անմիջականորեն կապված էպետության զարգացման հետ. այսինքն ինչքան հզոր է պետությունը այնքան զարգացած է մշակույթը: Կարելի բերել բազմաթիվ օրինակներ ի ապացույց վերը նշվածի.Տիգրան Բ Մեծի օրոք զարգացավ  թատրոնը և թատերագրությունը:Տիգրան Մեծի որդի Արտավազդ արքայազնը գրում  և բեմադրում էր պիեսներ:    

6.Վերլուծել հայ — բյուզանդական հարաբերություններին նվիրվածորևէ գրական ստեղծագործություն:Ժառանգելով Հռոմեական կայսրության արևելյանմասը՝ Բյուզանդիան որդեգրել է նաև նրա նվաճողական քաղաքականությունը և շարունակել պայքարըՊարսկաստանի դեմ՝ Արևելքում ու Հայաստանում գերիշխանության հասնելու համար (387 թ-ին ՄեծՀայքի թագավորությունը բաժանվել էր Հռոմի ու Սասանյան Պարսկաստանի միջև): Բյուզանդականարքունիքը վարել է Հայաստանի ուժերը ջլատելու և հայերի ինքնուրույնությունը վերացնելուքաղաքականություն: Հռոմեական մասում (արևմտյան գավառներ) թագավորող Արշակ Գ-ի մահից (390 թ.) հետո կայսրը վերացրել է հայ Արշակունիների գահը և այնտեղ կարգել իրկառավարիչներին: Հուստինիանոս I-ի ժամանակ Հայաստանի բյուզանդական մասում կատարվել ենվարչական վերափոխումներ, որոնց նպատակը երկրում դարեր շարունակ գոյություն ունեցողվարչաքաղաքական կարգը վերացնելն ու բյուզանդականացնելն էր, իսկ հայ նախարարական դասըկազմալուծելու նպատակով փոխել են կալվածքների ժառանգման կարգը: Հայկական տարածքներումմշտական զինական ուժեր ունենալու և հակաբյուզանդական շարժումները ճնշելու նպատակովԹեոդոսիոս II-ը (408–450 թթ.), Հուստինիանոս I-ը և ուրիշներ Հայաստանում ծավալել են բերդաշինությունև քաղաքաշինություն, բերդերում ու քաղաքներում տեղակայել բյուզանդական կայազորներ: ԻսկՀուստինիանոս I-ը, Մավրիկիոսը (Մորիկ, 582–602 թթ., նրան վերագրվում է հայկական ծագում) ևուրիշներ Հայաստանի մարտական ուժերն օգտագործել են հեռավոր երկրներում (Իտալիա, Թրակիա, Աֆրիկա)՝ Բյուզանդիայի սահմանները պաշտպանելու և նոր նվաճումների համար: Հայզինվորականներին վստահվել է նաև Բյուզանդական արքունիքի պահպանությունը: Պարսկա-բյուզանդական 20-ամյա պատերազմների հետևանքով 591 թ-ին, Հայաստանի 2-րդ բաժանմամբ, երկրիմեծագույն մասը (Գառնի–Վանա լիճ գծից արևմուտք) անցել է Բյուզանդիային, մեծացել է նրաազդեցությունը: Հայ եկեղեցին թուլացնելու նպատակով Մավրիկիոսն Ավանում (այժմ` Երևանիհյուսիսարևելյան մասում) հիմնել է քաղկեդոնական հակաթոռ կաթողիկոսություն:

VII դարի կեսից Հայաստանում գերիշխելու համար պայքար է սկսվել Բյուզանդիայի և Արաբականխալիֆության միջև: VII–IX դարերում Հայաստանում սկսվել և ապա կայսրության փոքրասիականշրջաններում տարածվել է միջնադարյան աղանդավորական ամենահզոր՝ Պավլիկյան շարժումը, որի դեմդաժան միջոցներով են պայքարել Բյուզանդական կայսրերը:

Արաբական ուժերի գերակշռության ու վտանգի պայմաններում Բյուզանդիան առժամանակ վարել էհայերին սիրաշահելու և նրանց իր կողմը գրավելու քաղաքականություն: Հայազգի Վասիլ I  կայսրըճանաչել է 885 թ-ին Հայոց արքա հռչակված Աշոտ Ա-ին և բարեկամական հարաբերություններհաստատել նրա հետ: Այդ քաղաքականությունը շարունակվել է  նաև հայազգի Լևոն VI (886–912 թթ.) ևԿոստանդին VII Ծիրանածին  (913– 959 թթ.) կայսրերի ժամանակ: Սակայն խալիֆության հետագաթուլացման և ուժերի հարաբերության փոփոխության հետևանքով Բյուզանդիան վերստին վարել էՀայաստանը նվաճելու քաղաքականություն, որն ավարտվել է Կոստանդին IX Մոնոմաքոս (1042–55 թթ.) կայսեր կողմից Անիի գրավումով (1045 թ.) և Բագրատունիների թագավորության կործանումով: Բյուզանդական կայսրերը միաժամանակ հայ ազնվականության զգալի մասին գաղթեցրել են արևմուտք ևնրանց տիրույթները հանձնել բյուզանդացի (հույն) զինվորականներին ու ավատատերերին: ԲյուզանդիանՀայաստանը բաժանել է կատապանությունների՝ կատապանի կամ դուկի գլխավորությամբ, մտցրել իրհարկային համակարգը, ցրել հայկական զինված ուժերը՝ դրա փոխարեն գանձելով զինվորական հարկ: Հայերի նկատմամբ սկսվել է կրոնական հալածանք, խիստ սրվել են հայ-բյուզանդականհարաբերությունները: Հայաստանի թուլացումով և պետականության անկումով դյուրացել է թյուրքականցեղերի ներխուժումը Փոքր Ասիա: Հայ-բյուզանդական հարաբերությունները նոր փուլ են թևակոխելԿիլիկիայի հայկական պետության (1080– 1375 թթ.) հիմնադրմամբ: Բյուզանդիան ի վերջո հարկադրված էեղել ճանաչել նրա ինքնուրույնությունը, երկու երկրների միջև հաստատվել են քաղաքական, տնտեսականև մշակութային բազմաշերտ կապեր:

  ֆուտբոլի պատմությունից

Պատմաբանները պարզել են, որ ֆուտբոլ խաղացել են մ.թ.ա2500 թվականից։ Մարզախաղի գոյության մասին վկայություններ կան աշխարհի շատ ժողովուրդների պատմության էջերում։ Օրինակ՝ Հին Հունաստանում տարածված էր գնդակով խաղը։ Իսկ առաջին գրավոր տեղեկությունը, որտեղ հիշատակվում է ժամանակակից ֆուտբոլ հիշեցնող խաղը թվագրված է մ.թ.ա 180 թ.։ Հին Հունաստանում տարածված են եղել գնդակախաղի նաև այլ տարատեսակներ։ Հնարավոր չէ ստույգ ասել, թե անտիկ շրջանի որ գնդակախաղն է ժամանակակից ֆուտբոլի նախահայրը։ Բայց և այնպես, շատերն այն կարծիքի են, թե ֆուտբոլն իր ծագմամբ պարտական է հինհռոմեական «հարպաստում» խաղին, որը Մեծ Բրիտանիա  և ԵՎրոպա են բերել Հուլիոս Կեսարի լեգենդները:

Գնդակախաղով զբաղվել են նաև աշխարհի այլ երկրներում։ Օրինակ՝ մ.թ.ա. 6-4-րդ դարերում Չինաստանում գոյություն է ունեցել մի խաղ, որն ինչ-ինչ տարրերով ֆուտբոլ է հիշեցրել և զինվորական պատրաստության բաղադրիչներից էր։ Յուրաքանչյուր թիմում ընդգրկվել է 27 խաղացող, որոնցից 15-ը կատարել են հարձակվողի, մյուսները՝ պաշտպանի պարտականություններ: Մ.թ.ա 206 թվականից մինչև մ.թ. 25 թվականը գրավոր աղբյուրներում հիշատակվում է «չժու-կէ» խաղը։ Չժու նշանակում է հարվածել ոտքով, իսկ կե՝ փքված կաշվե գնդակ։ Ճապոնիայում դեռևս 14 դար առաջ սիրված է եղել «կոմերի» խաղը։ 14 քառակուսի մետր տարածքով հրապարակում տեղաբախշված ութ խաղացողները, պահպանվելով հաստատված կանոնակարգը, գնդակը փոխանցել են մեկը մյուսին։

Սակայն ներկա ֆուտբոլի հայրենիքը համարվում է Անգլիան, որտեղ և մշակվել են ներկա ֆուտբոլի կանոնները։ Ֆուտբոլային առաջին ակումբը՝, Շեֆիլդ Յունայթեդը (1855-1957) և առաջին ազգային առաջնությունը (1863) հիմնվել են Անգլիայում: 1904 թ-ին հիմնադրվել է Ֆուտբոլային Միությունների Միջազգային Ֆեդերացիան՝ՖԻՖԱ : Առաջին միջազգային հանդիպումը տեղի է ունեցել 1902 թ-ին Ավստրիա-Հունգարիա, Արգենտինա –Ուրուգվայ: Օլիմպիական խաղեր ծրագիր անցել է 1900թ-ից։ 1930 թ-ից սկսվել են ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության, իսկ 1955 թ-ից՝ Եվրոպայի երկրների չեմպիոն թիմերի գավաթի, 1960 թ-ից՝ գավաթակիրների գավաթի, 1973 թ-ից ՈՒԵՖԱ գավաթի կանոնավոր հանդիպումները։

 Ֆուտբոլը դա թիմային խաղ է և իմ կարծիքով հնարավոր է հաղթել խաղը, ոչ միայն լավ պարապելով այլ նաև միասնականության շնորհիվ: Ես ճիշտ չեմ ընդունում երբ ասում են, որ ֆուտբոլը աղջիկների խաղ չէ: Մարզական Օլիմպիադայի ժամանակ կան աղջիների ֆուտբոլային թիմեր, որոնք մրցում են միմյանց դեմ:

Ես և իմ ընկերուհիները ունենք նախագիծ կապված դպրոցի և հետևյալ թեմայի վերաբերյալ-<<Ֆուտբոլի դաշտի կանաչապատում>>

Օգտագործված կայքի հղումը՝

1.ttps://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%96%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A2%D5%B8%D5%AC

2.ru.wikipedia.org/wiki/Футбол,

                                                               «Հարյուրամյա պատերազմի հերոսները և հակահերոսները»

Անգլո-ֆրանսիական տարածքային հակամարտությունն առաջացել է դեռևս XI դարում:Ֆրանսիայի հյուսիսում հաստատված նորմանների առաջնորդ դուքս Վիլհեմը գրավեց Անգլիան և 1066թ. դարձավ Անգլիայի թագավորը: Նա Ֆրանսիայի հյուսիսում գտնվող իր Նորմանդիա դքսությունը միացրեց Անգլիային:Անգլիայի և Ֆրանսիայի միջև տարածքային վեճերը դարեր շարունակ չէին դադարում: XIV դարում դրանք երկարատև պատերազմի պատճառ դարձան և այդ պատերազմը անվանվեց<<Հարյուրամյա պատերազմ>>:Հարյուրամյա պատերազմի սկզբում Անգլիան  արագ ամրացնում էր իր դիրքերը Ֆրասիայում։ Բայց Կալե բերդըգրավելու փորձը ձախողվեց. քաղաքը համառ դիմադրում էր։ Անգլիան սկսեց պաշարումը, որ տևեց մոտ մեկ տարի։ Իվերջո պարզդարձավ, որ ֆրանսիացիները  այլևս չեն կարող դիմանալ, սպառվել էին բոլոր պաշարները: Բերդի հանձնման մասինբանակցությունների ընթացքում անգլիացները վերջնագիր ներկայացրին։ Նրանք պատրաստ էին չկործանել քաղաքը և չսպանելմարդկանց միայն այն դեպքում, եթե քաղաքի վեց հայտնի մարդիկ՝ բոբիկ, գլխաբաց, հաստ թոկերը վզներին, իրենց փոխանցեն քաղաքի բանալիները։ Այդ վեցին մտադիր էին մահապատժի ենթապպպրկել, սակայն այլ զոհեր չէին լինելու։

            Ընդհանուր ժողով հավաքվեց։ Հայտարարվեցին բրիտանացիների պահանջները, և այդ ժամանակի հանրաճանաչ քաղաքացիԷստաշ դե Սեն-Պիեռը առաջինը քայլ արեց առաջ։ Նրան հաջորդեցին հարուստ և ճանաչված քաղաքացիներ Ժան Դ՛Էրը, եղբայրներԺան և Պիեռ դե Վիսսանները, Անդրիեդ Անդրը և Ժան դի Ֆիեննը։ Նրանք գործեցին հակառակորդի պահանջին համաձայն: Անգլիան 1415թ հարցակում գործեց և հեշտությամբ գրավեց Ֆրանսիայի մայրաքաղաքը՝ Փարիզը: Ֆրանսիան կորցրեց իր անկախությունը: Սակայն Ֆրանսիայի անկախության համար սկսվեց ազատագրական պատերազմ և պատերազմը գլխավորեց 19- ամյա Ժաննա դ'Արկը : Ժաննա դ'Արկը գյուղացու աղջիկ էր ով մտածում էր, որ Աստված իրեն է ընտրել Ֆրանսիան ազատագրելու համար: Նա հանդիպեցԿարլոս VII թագավորի հետ և համոզեց զորք տրամադրել գրավված Օռլեանը ազատագրելու համար: Ժաննա դ'Արկըգերազանց կատարում է իր պարտականությունները և  ազատագրում է Օռլեանը: Պայքարից հետո Ժաննան Կարլոսին տարավ Ռեյմս քաղաք, որտեղ Կարլոսը դարձավ Ֆրանսիայի թագավոր: Այսպիսով Ժաննա դ'Արկի օգնությամբ Ֆրանսիան վերականգնում է իր անկախությունը: Ցավոք 1430թ- ին Ժաննան Կոմպիենի մոտ գերի է ընկնում և անգլիացիները նրան հանձնում են ինկվիզիցիայի դատարան, որից հետո նրան մեղադրում են կախարդության մեջ և այրում են խարույկի վրա: Այդ ամենից հետո պատերազմը շարունակվեց և վերջացավ Ֆրանսիայի հաղթանակով: Անգլիացիներին Ֆրանսիայում միայն մնաց Կալե նավահանգիստը:

Իմ կարծիքով <<Հարյուրամյա պատերազմը>> անխուսափելի էր, քանի որ  Անգլիան ամեն կերպ ցանկանում էր իշխանություն հաստատել Ֆրանսիայում և եթե Ֆրանսիան չպայքարեր Անգլիայի դեմ շատ հնարավոր էր, որ հիմա Ֆրանսիան որպես առանձին անկախ պետություն գոյություն չեր ունենա:

Հայկական վերածնունդ

           

Հայկական վերածնունդ, պայմանական եզրույթ մշակութաբանության և պատմական գիտությունների մեջ, որը բնորոշում է հայկական մշակույթի պատմության 10-14-րդ  հարյուրամյակների ժամակաշրջանը։

Արաբներին Հայաստանից քշելուց հետո, 885թ  մի շարքապստամբությունների արդյունքում Աշոտ Ա Բագրատունուգլխավորությամբ հաջողվեց վերականգնել հայկականպետականույթւոնը, որով էլ նախանշվեց նաև հայկականմշակույթի նոր Ոսկեդարը: Հայկական վերածննդինախանշանները հայտնվեցին արդեն 9-րդ դարակեսին և10-րդ դարում: Այդ ժամանակահատվածում բարենպաստ պայմաններ էին առաջացել առեվտրով, արհեստներով զբաղվելու և քաղաքային կյանքը վերածնելու համար:

            Աշոտ Գ-ի (953-977թթ.) թագավորության օրոքմայրաքաղաք Անին դարձավ Արևելքի ամենախոշոր և ամենագեղեցիկ քաղաքներից մեկը: Սակայն Անին ամենամեծ ծաղկունքը ապրեց Գագիկ Ա (990-1020թթ) թագավորի օրոք:

                                                                    

Հայկական վերածննդի տարբերի բնագավառիգործիչներից մի քանիսը

Գեղարվեստական գրականություն

 Ներսես Լամբրոնացի (1153-1198) – հայ մատենագիր,գիտնական, փիլիսոփա, պետական և եկեղեցական գործիչ, հրապարակախոս, բանաստեղծ, երաժիշտ, թարգմանիչ:

Վարդան Այգեկցի (անհայտ է -1250)- հայ աստվածաբան,մատենագիր, առակագիր, քարոզիչ, հասարակականգործիչ:

Խաչատուր Կեչառեցի (1260-1331)-հայ բանաստեղծ,մշակութային գործիչ

Պատմագրություն

 Սմբատ Սպարապետ (1208—1276)- պատմիչ, իրավագետև բանաստեղծ

Գրիգոր Ակներցի (մոտավորապե 1250—1335)- հայպատմիչ

Ստեփանոս Օրբելյան (անհայտ -1304)- պատմագիր,աստվածաբան, բանաստեղծ

Աստվածաբանություն

 Մխիթար Սասնեցի (1260-1337)-քահանա  

Հովհաննես Որոտնեցի (1315-1386)-աստվածաբան

 Գրիգոր Տաթևացի (մոտավորապես 1346-1409)-վարդապետ

Լեզվագիտություն

Գրիգոր Մագիստրոս (մոտավորապես 990-1059)-բանաստեղծ

Հովհաննես Երզնկացի Պլուզ (մոտավորապես 1230-1293)-ամենայն հայոց կաթողիկոս

Եսայի Նչեցի (1260/1265-մոտավորապես 1338)-քերականագետ, մատենագիր.

Փիլիսոփայությու

Պողոս Տարոնեցի (անհայտ է-1123)-հայ փիլիսոփա

Հովհաննես Իմաստասեր (1045/1050-1129)-փիլիսոփա

 Դավիթ Քոբայրեցի (մոտավորապես 1150-1220)-վարդապետ, իր ժամանակի մշակույթի խոշորագույնգործիչ:

Իրավունք

Դավիթ Ալավկաորդի (1070/1080-1140)-միջնադարյան հայխոշոր իրավաբան  

Մխիթար Գոշ (1120-1213) –հասարակական գործիչ

 Սմբատ Սպարապետ (1208-1276)-իրավագետ

Իմ կարծիքով հայկական վերածնունդը մեծ դեր է  խաղացել հայաստանի և հայ ազգի համար: Այդ ժամանակաշրջանում հայերը կարողացան, ոչ միայն իրենց զենքով հաղթել թշնամուն այլ նաև իրենց գիտելիքներով:

Նոր մուտք Մաչու-Պիկչու

Մաչու-Պիկչու տանող և հին ինկերի կառուցած մեկ այլ ճանապարհ են հայտնաբերել պերուացի հնագետները: Դա մի արահետ է, որի եզրերը պատված են երեք մետր բարձրություն ունեցող գլաքարերով: Դրա շնորհիվ ճանապարհը նմանվել է թունելի և այդ իսկ պատճառով երկար ժամանակ ճոխ բուսականությամբ ծածկված էր մարդկանց տեսադաշտից: Արահետը, որն ունի 1,2-1,4 մետր լայնություն, անցնում է ծովի մակերևույթից 2700 մետր բարձրության և դուրս է գալիս Մաչու-Պիկչու համալիրի ավանդական մուտքից բավականին հեռու:

«Դա ևս մի զարմանալի ապացույց է, թե ինչպիսի հմուտ շինարարներ են եղել ինկերը: Թունելը նվազագույնը 500 տարեկան է, սակայն երկրաշարժերից հետո լավ է պահպանվել:».ասում է հնագիտական արգելոցի վարիչ Ֆերնանդո Աստետեն:

Նոր ճանապարհը դուրս է գալիս լեռնային հարթության վրա, որտեղից բացվում է մինչ այժմ անհայտ տեսարան: Այժմ տնօրինության հիմնական նպատակն է մաքրել ճանապարհը և դարձնել այն լիարժեք այլընտրանքային մուտք դեպի համալիրի: Դա թույլ կտա թուլացնել հիմնական մուտքի ծանրաբեռնվածությունը: Մաչու-Պիկչուն Պերուի ամենաշատ այցելու ունեցող օբյեկտն է, որը բերում է զբոսաշրջության ոլորտի եկամտի 70%: 2500 մարդ ամենօր այցելում է Մաչու-Պիկչու: Զբոսաշրջիկների այդպիսի հոսքն անհանգստացնում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին, քանի որ նրանք կարող են վնաս պատճառել (և երբեմն պատճառում են) անցյալի անգին հուշարձաններին: Միջազգային կազմակրպությունը պահանջում է սահմանափակել այդ թիվը մինչև 800 մարդ օրեկան:

Աշխարհի ամենահին տաբատները

Չինաստանի արևմուտքում, մի քոչվորի դամբարանում գտնվել է տաբատ, որը 3300 տարեկան է: Տաբատը կարված է բրդյա երեք կտորից և զարմանալիորեն լավ պահպանվել է: Տեղ-տեղ տաբատը նախշազարդված էր, իսկ նստատեղի կարերն ամրացված էին լրացուցիչ կտորներով: Դամբարանում գտնվել է նաև կաշվե թամբ և մարտական կացին: Հավանաբար այնտեղ թաղված էր անվանի մարտիկ:

Հնագետները գտնում են, որ տաբատը ստեղծել են անասնապահ- քոչվորները, որոնք իրենց կյանքի կեսը անցկացրել են ձիերի վրա: Գիտնականների փորձերը ցույց տվեցին, որ հին չինական տաբատներ հագած քայլելը շատ անհարմար է, բայց շատ հարմար է ձիավարության ժամանակ: Դատելով ամեն ինչից հագուստի այդ տարրը նախատեսված էր հենց նժույգավարության համար: Մինչ այդ ամենահին տաբատը համարվում էր Նեպալում գտնվածը (2400 տարեկան): Այժմ տաբատների ստեղծման հարցում առաջնությունը պատկանում է Չինաստանին:

 «Գեղարվեստական ֆիլմերը որպես անցյալի ուսումնասիրման աղբյուր»

Անցյալը ուսումնասիրելու աղբյուրներ շատ կան: Գեղարվեստական ֆիլմերն էլ այդ աղբյուրներից մեկն են: Գեղարվեստական ֆիլմերի միջոցով մենք կարողանում ենք ավելի պատկերավոր և ավելի կոնկրետ ուսումնասիրել անցյալը: Գեղարվեստական ֆիլմերում մանրամասն պատմում են տարբեր արքաների կյանքի, նրանց իշխանության տարիների, վարած պատերազմների մասին: Այդպիսի ֆիլմերից մենք իմանում ենք նաև տարբեր երկրների մշակույթների, վարած քաղաքակրթության  մասին, որոնք մենք գրքում կարդալիս ճիշտ չենք հասկանում և արդյունքում մեր չարչարանքները ջուրն են ընկնում: Գեղարվեստական ֆիլմերը օգնում են շուտ յուրացնել տարբեր արքաների անունները, հիշել անցյալում տարբեր պետությունների մշակույթները, քաղաքակրթությունները,  մարտերը, հաղթանակները և պարտությունները, քանի որ գեղարվեստական ֆիլմերում ամեն ինչ պատկերված է ավելի հասկանալի և մատչելի: 

Դրա վառ ապացույցն է`

<<Գարեգին Նժդեհ>> գեղարվեստական ֆիլմը-https://www.youtube.com/watch?v=gH4CJ-GoWEk

<<Գարեգին Նժդեհ>> գեղարվեստական ֆիլմում ներկայացված են փաստեր Ղարաքիլիսայի ճակատամարտի, ինչպես նաև 1919-1921թթ. Զանգեզուրն  ազատագրելու նպատակով Գարեգին Նժդեհի և  իր զորքի հերոսական պայքարի վերաբերյալ:Այդ ժամանակահատվածում ունեցած ձեռքբերումների և կորուստների, հայ ազգի հերոսների, նրանց կատարած սխրագործությունների մասին: Ներկայացված են նաև հայ -թուրքական պատերազմի մարտավարությունները: <<Գարեգին Նժդեհ>> գեղարվեստական ֆիլմում  կան  նաև Գարեգին Նժդեհի կյանքից հատվածներ:

Այս ամենից բացի ֆիլմը  ուսուցանում է նաև, որ պետք է լինել հայրենասեր և հասկանալ մեր հայ հողի արժեքը:

<<Միլիոն տարի մեր թվարկությունից առաջ>> գեղարվեստական ֆիլմը-https://www.youtube.com/watch?v=zQo87bnz9Fc

<<Միլիոն տարի մեր թվարկությունից առաջ>> գեղարվեստական ֆիլմը դիտելով մենք իմանում ենք, թե այն ժամանակ ինչպես են ապրել մարդիկ, ինչ կենցաղ, մշակույթ և սովորույթներ են ունեցել: Ինչպես են իրենց գոյության համար պայքարել և  ինչն է իրենց համար զենք հանդիսացել:

Այսպիսի շատ ֆիլմեր կան, որոնք հանդիսանում են որպես անցյալի ուսումնասիրման աղբյուր

<<Դառը ճշմարտությունը քան քաղցր սուտը>>

Մենք հաճախ ցանկանում ենք լսել քաղցր սուտը քան դառը ճշմարտությունը: Մենք սիրում ենք լսել սուտը լինելով խափված և առհամարել ճշմարտությունը, որը մեզ ցավ կպատճառի: Մենք չենք հասկանում, որ վաղ թե ուշ այդ ճշմարտությունը ավելի խորը ցավ է պատճառելու մեզ քան կպատճառեր ավելի շուտ: Մենք սովոր ենք ստին հավատալ անտեսելով ճիշտը: Սակայն միշտ էլ հեստ չի եղել հավատալ  և ընդունել ճիշտը առանց ավելորդությունների: